Władysław Biały (gniewkowski, 'Le Roy Lancelot')
Po śmierci [...] swej żony, którą wielce miłował, przejęty smutkiem, nie chciał żenić się z inną [...]
Kronika Janka z Czarnkowa
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Kazimierz III gniewkowski | matka nieznana |
| życie |
|---|
| 1327/1333 - 20 II 1388 (Strasburg) |
| małżeństwa |
|---|
- ⚭ 1359 - 1360/61: Elżbieta, córka Alberta, księcia strzeleckiego
|
| panowanie |
|---|
1353-1363/64: Gniewkowo, Szarlej, Złotoria n. Drwęcą
ok.1360-1362/63: Inowrocław (lenno)
1373: Gniewkowo, Inowrocław, Szarlej, Złotoria n. Drwęcą
1375-1377: Gniewkowo, Złotoria n. Drwęcą |
| godności kościelne |
|---|
| 1377-1379: opat-gubernator klasztoru benedyktyńskiego Św. Marcina w Pannohalma |
1347/1353
-(26 VIII 1347/24 IV 1353) Śmierć
Kazimierza III gniewkowskiego.
- Władysław obejmuje samodzielne rządy w księstwie gniewkowskim.
1359
-(/1 XII) Małżeństwo z Elżbietą, córką Alberta, księcia strzeleckiego.
ok. 1360
-(/17 IV 1361)
Kazimierz Wielki nadaje Władysławowi w lenno Inowrocław.
1360/1361
-(9 III 1360/17 IV 1361) Śmierć Elżbiety.
1362/1363
📖
Lecz gdy Stanisław Kiwała, sędzia kujawski, wytoczył księciu Białemu przed królem Kazimierzem sprawę o rozgraniczenie pewnych włości dziedzicznych i książę był uwięziony, aby żalącemu się sędziemu odpowiadał, wówczas podrażniony miasto to królowi odstąpił, a chociaż chętnie byłby wziął je na powrót, jednakże za życia króla już go odzyskać nie mógł. - Kronika Janka z Czarnkowa-(13 II 1362/1 III 1363) Spór (przed sądem królewskim) o rozgraniczenie włości dziedzicznych ze Stanisławem Kiwałą, sędzią kujawskim.
- Władysław zostaje uwięziony przez Kazimierza (w celu przymuszenia do poszanowania praw Stanisława Kiwały).
- Zrzeczenie się (dobrowolne?) lenna inowrocławskiego na rzecz Kazimierza.
1363/1364
📖
Po śmierci wspomnianej swej żony, którą wielce miłował, przejęty smutkiem, nie chciał żenić się z inną, lecz złożywszy swoje księstwo w ręce króla polskiego i otrzymawszy od niego tysiąc florenów, w licznym towarzystwie szlachty odbył pielgrzymkę do grobu Chrystusowego [...] - Kronika Janka z Czarnkowa
---
[Władysław] z dwóch księstw przez Kazimierza został usunięty i jako najbliższy i prawny dziedzic tronu przez nienawiść króla wystawiony, z obawy przed zdradziecką śmiercią kraj opuścić był zmuszony. - fragment bulli papieża Klemensa VII z 1382 roku-(29 V 1363/5 IV 1364) Oddanie (dobrowolne?) w zastaw księstwa gniewkowskiego
Kazimierzowi Wielkiemu (za kwotę 1000 florenów).
- (29 V 1363/1365) Pielgrzymka do Ziemi Świętej.
1364/1365-1366
-Władysław odbywa podróże po Europie.
- Spotkanie z cesarzem Karolem IV Luksemburskim z Pradze.
- (zima 1366) Spotkanie z wielkim mistrzem krzyżackim Winrychem von Kniprode w Malborku.
- Udział w krzyżackiej wyprawie na Litwę.
- (V 1366) Spotkanie (w Awinionie) z papieżem Urbanem V.
- (16 VI/VII 1366) Wstąpienie do klasztoru cystersów w Citeaux w Burgundii.
1366/1367
📖
[...] opuściłeś atoli nasz klasztor bez pozwolenia, co jest przeciwne regule i ustawom naszego zakonu. - fragment oświadczenia Jana IV de Bouxiére, opata cystersów z Citeaux-(16 VI 1366/9 IV 1367) Władysław samowolnie opuszcza klasztor cysterski.
1367
📖
Po niejakim czasie, gdy mu się coś nie podobało, przeniósł się do klasztoru św. Remigiusza zakonu św. Benedykta w Dijon, zamienił habit szarych mnichów nahabit czarnych i tam aż do roku 73 pozostawał. - Kronika Janka z Czarnkowa-(IV) Wstąpienie do klasztoru benedyktynów w Dijon w Burgundii.
1370
📖
Następnie, zawiadomiony przez któregoś z Polaków o śmierci króla polskiego Kazimierza, niezwłocznie udał się z Dijon do kurii rzymskiej, zleciwszy niektórym Polakom, aby nań czekali w Bazylei. Gdy ich tam, jak również w mieście Strasbourgu zastał, mianowicie: rycerza Przedpełka ze Staszewa, Stefana z Trląga, Wyszotę z Kórnika i innych, którzy własnym kosztem przybyli szukając go, z nimi razem, również na ich koszt, udał się na Węgry, do króla pana. Choć na dworze królewskim przyjęto go niezbyt uprzejmie, pomimo to jednak pozostał tam, wyprawiwszy swoich towarzyszy do ojczyzny. - Kronika Janka z Czarnkowa-(5 XI) Śmierć
Kazimierza Wielkiego.
- (XI 1370/11 XI 1371) Władysław rozpoczyna starania o odzyskanie władztwa na Kujawach i dyspensę papieską od ślubów zakonnych.
1371
📖
Następnie król Ludwik, na natarczywe nalegania swej żony, siostrzenicy księcia Władysława, wyprawił go wraz z poselstwem do papieża Grzegorza XI z prośbą o zwolnienie księcia od ślubów zakonnych, ażeby mógł pojąć żonę i objąć w posiadanie swe księstwo. Gdy zaś papież z braku powodów odmówił mu dyspensy [...] - Kronika Janka z Czarnkowa-(11 XI) Papież Grzegorz XI (pod naciskiem Andegawenów) odmawia udzielenia Władysławowi dyspensy od ślubów zakonnych.
- Powrót Władysława do klasztoru w Dijon.
1373
-(8 IX) Potajemne przybycie do Gniezna.
📖
[Władysław] przybył do Włodzisławia [Inowrocławia], gdzie samoczwart, bez żadnej przeszkody wszedł do zamku i zwoławszy mieszczan, przyjął od nich hołd wierności. Następnie, pozostawiwszy w zamku straż, spiesznie udał się do Gniewkowa. Opanowawszy również i ten zamek, poszedł dalej do pewnej wsi, należącej do Romlika, i tego Romlika, przełożonego zamku Złotorii, wziął do niewoli, żądając, aby mu zamek Złotorię wydał. Kiedy zaś do Złotorii podszedł, mieszkańcy zamku, widząc księcia i zważywszy, że w razie oporu gotów jest ściąć ich przełożonego, niezwłocznie mu zamek oddali. Tym sposobem książę Władysław jednego dnia bez użycia broni zdobył Włodzisław [Inowrocław], Gniewków i Złotorię. Na drugi dzień rano, w sobotę, zgromadziwszy pewną część włodzisławian i gniewkowian, podstąpił spiesznie pod niedostępny zamek Szarlej. Mieszkańcy jego tego dnia jako tako jeszcze się bronili, lecz nazajutrz rano, w dzień niedzielny, wydali mu zamek. - Kronika Janka z Czarnkowa-Władysław zdobywa (na
Ludwiku Andegaweńskim) Inowrocław (9 IX), Gniewkowo (9 IX), Złotorię nad Drwęcą (9 IX) oraz Szarlej (11 IX).
📖
Kiedy się o tym wszystkim dowiedział Sędziwój z Szubina, Wielkopolski oraz tych zamków i miast starosta, jęknął z boleści i ogromnie zaniepokojony tak haniebną stratą tylu zamków, po naradzie ze swoją szlachtą, rozesłał gońców i zebrał dosyć duże wojsko, z którym najpierw obiegł miasto Włodzisław [Inowrocław]. [...] Albowiem gdy włodzisławianie, przez wojsko królewskie bardzo trapieni, od księcia żadnej pomocy nie spodziewając się, zdali się na łaskę króla pana i w ręce pana Sędziwoja hołd złożyli, więc i książę Władysław, przez niektórych oszukany, pomimo że miał w zamkach Szarleju i Złotorii dostateczną ilość ludzi i żywności, tak iż rok cały i dłużej mógłby się skutecznie przeciwnikom opierać, owe zamki, prawie niezdobyte, Sędziwojowi na łaskę króla pana ze wszystkimi narzędziami obronnymi oddał. Nie uzyskawszy jednak od króla pana żadnej łaski, dotknięty wielkim niedostatkiem, prawie rok cały w zamku Drezdenko przemieszkiwał. - Kronika Janka z Czarnkowa-Sędziwój z Szubina, starosta wielkopolski, oblega i zdobywa Inowrocław.
- Przekazanie Gniewkowa, Złotorii i zamku Szarlej Sędziwojowi z Szubina (w nadziei na łaskę królewską i otrzymanie ojcowizny).
- Władysław udaje się do Drezdenka, pod opiekę panów von Osten.
1375-1377
📖
Roku Pańskiego 1375, również nazajutrz po Najświętszej Pannie książę Władysław, przy pomocy pewnych szpiegów, znowu opanował zamek Złotorię, gdzie ci szpiedzy ujęli i dostawili mu śpiącego w łóżku przełożonego zamku, szlachetnego męża, rycerza Krystyna ze Skrzypowa. [...]
W ten sposób książę Władysław stał się posiadaczem zamku Złotorii. Mnóstwo włóczęgów i biedaków, ludzi silnego i hartownego ciała, napłynęło teraz do niego. Wkrótce zaś po tym, jak wspomniany zamek został opanowany przez księcia, na pomoc księciu przyszedł rycerz, imieniem Ulryk von Osten, syn Bodczy z Drezdenka, z pewną liczbą Sasów. Pewnego dnia podstąpili oni pod zamek biskupi Raciąż, opanowali dzwonnicę kościelną i wielki dwór, [...] i zaczęli zamek gwałtownie zdobywać. Atoli mieszkańcy zamku mężnie ich odparli i zmusili do odejścia z powrotem, bez nadziei zdobycia Raciąża. Jednakże po niewielu dniach wspomniany Ulryk ze swymi wspólnikami podszedł pod Gniewków i tam zaczął zdobywać zamek. Chociaż bronił go mężnie Gerward ze Słomowa ze swymi ludźmi, gdy mieszczanie gniewkowscy dali pomoc Ulrykowi, zamek został podpalony i Gerward z dwudziestoma pięcioma towarzyszami, [...] oddał się Ulrykowi w niewolę. [...] Następnie Ulryk z polecenia swych braci Dobrogosta i Arnolda z tryumfem wrócił do domu.
Tegoż czasu, gdy pan Jaśko Kmita, rycerz dzielny i wszelakiej cnoty pełen, starosta sieradzki, przybył pod Inowrocław na pomoc panu Sędziwojowi, wóz zaś z jego skarbem szedł za nim, ludzie księcia Białego ten skarb razem ze strażą w drodze przejęli i księciu, znajdującemu się po tej stronie Wisły w Gniewkowie, dostawili. - Kronika Janka z Czarnkowa-(VIII-IX 1375) Władysław (przy wsparciu Ulryka von Osten z Drezdenka oraz rycerzy burgundzkich) najeżdża Kujawy.
- (16 VIII) Zdobycie Złotorii nad Drwęcą.
- (16 VIII/) Nieudana próba zajęcia Raciąża przez oddziały Ulryka von Osten.
- (VIII/IX) Ulryk von Osten zdobywa Gniewkowo.
- Powrót Ulryka von Osten do Drezdenka (z polecenia braci Dobrogosta i Arnolda).
- (VIII/IX) Ludzie Władysława zdobywają część taborów i skarb Jaśka Kmity, starosty sieradzkiego.
📖
Nazajutrz książę, zebrawszy swoich ludzi i kmieci z ziemi gniewkowskiej, podążył pod Inowrocław, w nadziei opanowania tego miasta. Lecz wspomniany pan Jaśko Kmita razem z rycerzem Bartoszem z Wezenborga, starostą brzeskim, spotkał go koło Gniewkowa. Wszczęła się między nimi bitwa i ludzie księcia raptownie uciekać zaczęli, sam zaś książę Biały przez różne bezdroża spiesznie do Nieszawy popędził i porzuciwszy konie, wsiadł samoczwart na statek i na drugą stronę Wisły się przeprawił, z wielką stratą swoich ludzi, którzy ścigani aż do okrętów toruńskich, w części zostali pozabijani, w części zaś wzięci do niewoli.
Nie zważając jednak na to, książę Biały nie zaniechał napadów na Kujawy: spalił przedmieścia Inowrocławia i zewnętrzne bramy tego miasta, jak również wiele wsi na Kujawach, wielką moc łupu i jeńców do Złotorii uprowadzając. [...]
Trzymał zaś wspomniany książę zamek Złotorię od tego czasu aż do Zielonych Świąt, wielkie pożary po nocach, spustoszenia i uprowadzenia do niewoli zarówno w Wielkopolsce jak i na Kujawach przez swoich ludzi czyniąc. - Kronika Janka z Czarnkowa-(VIII/IX 1375) Porażka w starciu z siłami królewskimi pod Gniewkowem.
- Władysław wycofuje się do Nieszawy, a następnie do Złotorii, skąd organizuje najazdy łupieżcze na przedmieścia Inowrocławia i wsie kujawskie oraz wielkopolskie.
-Kontrofensywa wojsk królewskich.
- (1 VI 1376) Rozpoczęcie oblężenia zamku w Złotorii nad Drwęcą przez wojska królewskie (wspierane przez Kazimierza IV słupskiego).
- (1376/1377) Władysław poddaje Złotorię.
-(16/28 III 1377) Układ pokojowy w Brześciu Kujawskim (zawarty przy udziale wielkiego mistrza krzyżackiego Winrycha von Kniprode oraz książąt śląskich).
- Ludwik odkupuje księstwo gniewkowskie za kwotę 10000 florenów (wypłacanych corocznie w kwocie 1000 florenów) i przekazuje Władysławowi w zarząd benedyktyńskie opactwo Św. Marcina w Pannohalma na Węgrzech.
1379
-(6/20 X) Porzucenie opactwa na Górze Św. Marcina.
📖
Tegoż roku około Wszystkich Świętych, król polski i węgierski Ludwik wypłacił w zupełności za pośrednictwem rycerza Pietrasza, starosty kujawskiego, i Szymona, podkanclerzego polskiego, w mieście Gdańsku, dnia 20 miesiąca października, księciu Władysławowi Białemu resztę pieniędzy, które mu za ziemię gniewkowską był winien. Pieniądze te były zebrane, jak już powiedziano, z dóbr kościelnych. Otrzymawszy je, książę Biały pokwitowania czyli listów zeznawczych dać nie chciał, i udał się, ze szczupłym orszakiem, do miasta Lubeki, które po słowiańsku nazywa się Bukowiec, i tam pozostał. - Kronika Janka z Czarnkowa-(20 X) Władysław odbiera (w Gdańsku) niewypłaconą dotąd resztę pieniędzy za księstwo gniewkowskie i udaje się do Lubeki.
1380/1381
-(1380/IV 1381) Powrót do opactwa w Dijon.
1382
-(11 XI) Śmierć
Ludwika Andegaweńskiego.
- (15 IX) Antypapież Klemens VII wydaje bullę zwalniającą Władysława od ślubów zakonnych (w nadziei na pokrzyżowanie planów sukcesji andegaweńskiej w Polsce).
po 1383
-(5 III/) Władysław opuszcza opactwo w Dijon.
1388
-(20 II) Śmierć Władysława Białego w Strasburgu.
