Bolesław IV Kędzierzawy
O wiele więc lepiej chcieć zarządzać swoim własnym mieniem niż czyhać na cudze. [...] Świętość tego zalecenia niemal zabobonnie czcił Bolesław.
Mistrza Wincentego Kronika Polska
1136/1137
📖
[...] i Wsiewołod Mścisławicz oddał córkę swoją w Lachy, Wierzchosławę. - Latopis kijowski-Bolesław zostaje zaręczony z
Wierzchosławą-Anastazją, córką Wsiewołoda Mścisławowicza, księcia nowogrodzkiego.
1138
📖
Roku Pańskiego 1138, w wieku 56 lat, w klasztorze braci Św. Benedykta, [pod wezwaniem] Św. Trójcy zlokalizowanym w Sochaczewie, szczęśliwie zasnął w Panu [...] B[olesław] Krzywousty. - Rocznik świętokrzyski nowy (rękopis sochaczewski)-(28 X) Śmierć ojca
Bolesława Krzywoustego.
- Objęcie samodzielnyczch rządów w dzielnicy mazowieckiej.
1140
📖
Wydana była córka Wsiewołodowa w Lachy. - Latopis kijowski-(/zima 1140/41) Małżeństwo z
Wierzchosławą-Anastazją.
1141
-Wiec w Łęczycy.
1142
-(zima) Wyprawa Rusinów i
Władysława na Mazowsze.
- Zdobycie i zniszczenie Czerska przez najeźdźców.
1142/1143
📖
[Władysław] stłumiwszy w sobie uczucie braterskiej miłości usposabia się wrogo i z okrutną zaciekłością prześladuje małoletnich jeszcze braciszków, a zająwszy ich grody, postanawia ich wydziedziczyć. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-
Władysław zajmuje niektóre grody braci przyrodnich.
1144
-(27 VII) Śmierć matki
Salomei z Bergu.
1145
📖
I rzekł Wsiewołod: "Wzywa mnie Władysław, lacki kniaź, na braci swoich". I rzekł Igor: "Nie chodź ty, lecz pójdziemy my". I poszedł Igor z bratem swoim Światosławem i z Włodzimierzem, a Iziasław Mścisławicz zachorował i poszedł od Włodzimierza, ale Światosław Wsiewołodycz poszedł. I poszli do środka ziemi lackiej. Spotkali braci dwóch Władysławowych - Bolesława i Mieszka, stojących za błotem. I przejechali na tamtą stronę. I pokłonili się [tamci] Igorowi i braciom jego i całowali krzyż między sobą, i tak rzekli: "Jeżeli kto przestąpi krzyżowe całowanie, na tego będą wszyscy". I dali bratu swojemu Władysławowi cztery grody, a Igorowi z braćmi Wiznę. I tak powrócili do siebie, mnogi łup wziąwszy. - Latopis kijowski
---
Otóż Władysław, niezbyt ufając swoim zastępom, zaciągnął cudzoziemskie, które tamci [książęta-juniorzy] małą garstką pobili tak, że jak wieść niesie, rzeka Pilica, nad którą stoczono walkę, wezbrała od ich krwi. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-Najazd
Władysława (z posiłkami ruskimi) na ziemię łęczycko-sieradzką.
- Rozbicie wojsk Władysława w bitwie nad Pilicą (?).
- Porozumienie pokojowe.
- Odstąpienie Władysławowi czterech grodów (m.in. Łęczycy).
- Bolesław przekazuje Wiznę Rusinom.
-(23-24 IV) Zjazd książąt-juniorów w Gnieźnie i Trzemesznie.
1146
-(zima) Bunt możnowładztwa przeciwko władzy
Władysława.
-
Władysław zrywa pokój z braćmi.
📖
Przeto Władysław, bynajmniej nie ufając swoim, ściąga zastępy z obcych narodów i każe im godzić na zgubę braci. Ci nie spodziewając się na przyszłość żadnej skutecznej pomocy schronili się wreszcie z bratem Mieszkiem do miasta Poznania, które jedyne pozostało na ich obronę. [...]
I podczas gdy Władysław przez jakiś czas przebywał przy oblężeniu grodu poznańskiego, niosąc ziemiom polskim zagładę przy pomocy barbarzyńskiego ludu swego wojska, Jakub I, arcybiskup gnieźnieński, zbliżywszy się do wojskowych placówek wjechał do obozu Władysława siedząc na swoim małym wózku i karcąc upomniał go pod groźbą kary Bożej, aby zaniechał prześladowania braci i [...] aby starał się przejednać braci i odszedł do swoich ziem. A gdy on jak faraon z sercem zatwardziałym wzgardził usłuchaniem napomnień czcigodnego arcybiskupa, ten wnet skrępował go tamże więzami klątwy jako pyszałka i wroga wiary chrześcijańskiej. - Kronika wielkopolska
---
[Władysław] już rozwinął dokoła całą pomysłowość, całą potęgę sztuki oblężniczej, tym bezpieczniejszy, im większe miał wojsko. Tymczasem młodzi umyślnie ukryli się z małą wprawdzie, lecz zaprawioną w boju garstką, potajemnie naradzając się nad ruszeniem grodowi na odsiecz. [...] [Juniorzy] idą z wolna naprzód na nieprzyjaciela, podkradają się ostrożnie, z dala od obozu pochwytują straże wrogów, wiążą [je], wymuszają [na nich] wydanie tajemnic obozowych. Poznają, że przeciwnik nic nie podejrzewa i wśród uczty gnuśnieje w swawolnej beztrosce. [...] Rzucają się na ucztujących, powalają niebacznych, zabijają oszołomionych. Przez otwarte bramy wypadają grodzianie, wybiega z grodu załoga: ze wszystkich stron rozpraszają gromady nieprzyjaciół, spychają powolnych, wypatrują uciekających i wszędzie szaleją jak lwy wśród trzody kóz. - Mistrza Wincentego Kronika Polska
---
[Władysław] następnie zwrócił się do swych braci i przysięgą potwierdził wiarę i pokój z nimi. - Roczniki magdeburskie-(III-V) Ofensywa seniora (przy wsparciu ruskim) na Mazowszu i w Wielkopolsce.
- Początkowe sukcesy Władysława.
- (V) Udana obrona oblężonego Poznania.
- Zawarcie układu rozejmowego.
📖
Tymczasem Bolesław i Mieszko, już nie jako małoletni, lecz jako najdzielniejsi z książąt, ściskają Kraków potężnym oblężeniem i ową tygrysicę, która broniła zamku, zmuszają do poddania się. Ona, wyparta wreszcie z grodu i wyzuta z mienia, musiała pójść za mężem i wraz z nim zmarniała wśród utrapień wygnania. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-(VI) Ponowny wybuch walk (spowodowany obawą juniorów przed interwencją niemiecką).
- (VI/VII) Zajęcie większości grodów śląskich i małopolskich.
- (VII) Książęta-juniorzy zdobywają Kraków.
-Bolesław Kędzierzawy przejmuje władzę.
-Osadzenie brata
Henryka w ziemi sandomierskiej.
📖
Książęta przybyli do króla, a przyrzekłszy trybut otrzymali z rąk jego swą ojcowiznę. - Roczniki magdeburskie-(16 VIII-IX) Wyprawa Konrada III na Polskę w celu odzyskania tronu dla
Władysława.
- Juniorzy wypłacają okup Konradowi III.
- (IX) Wycofanie się wojsk niemieckich.
1146/1147
📖
Ażeby zaś nie wydawało się, że król rzymski Konrad poniechał zupełnie sprawy Władysława i zapomniał o niej, dał mu na początek [oddział] zbrojnych. Przy ich pomocy zbudował dwa zamki: Niemce i Grodek i licznymi wypadami gnębił Polskę. - Kronika Jana Długosza-
Władysław podejmuje (nieudaną) próbę opanowania Śląska.
- Przejściowa utrata zamków Grodis i Nemsche (Gródek i Niemcza?) i ich powrót do władztwa Bolesława.
1146-1147
-Zawarcie przymierza z księciem Kijowa Izjasławem Mścisławiczem.
1147
📖
[...] a jego [Mieszka III] starszy brat wyruszył z niezliczonym wojskiem przeciw Prusakom, najokrutniejszym barbarzyńcom i długo tam zabawił. Za niezbadanym rozkazem Boga wyruszyli przeciw nim z ogromnym mnóstwem zbrojnych także Rusini, chociaż nie całkiem katolicy, jednak mający charakter chrześcijan. - Roczniki magdeburskie-(jesień) Wyprawa zbrojna przeciwko Prusom (przy wsparciu ruskim).
1148
-(6 I) Polsko-niemieckie pertraktacje w Kruszwicy.
- Zażegnanie groźby zbrojnej interwencji niemieckiej w Polsce.
1149
-Legat papieski Gwidon rzuca klątwę na juniorów.
- Zatwierdzenie klątwy przez papieża Eugeniusza III.
- Bojkot interdyktu przez Episkopat, książąt i możnowładztwo polskie.
📖
Iziasław [Mścisławicz] zaś przyszedł do Włodzimierza [Wołyńskiego] i począł słać w Węgry do króla, zięcia swego, i w Lachy do swata swojego Bolesława i Mieszka, i Henryka, i do kniazia czeskiego, swata swojego, Władysława, prosząc od nich pomocy, aby sami wsiedli na koń z pułkami swoimi i poszli ku Kijowu [...]
A Bolesław sam przyjechał z bratem swoim Henrykiem, a Mieszka zostawili strzec ziemi od Prusów. [...]
W tym też czasie przyszła wieść do Bolesława i do brata jego Henryka od brata Mieszka, że idą Prusowie na ziemię ich. - Latopis kijowski-Wyprawa zbrojna Bolesława i
Henryka na Włodzimierz Wołyński i Łuck, w celu poparcia Izasława.
- (jesień) Wycofanie się książąt polskich z Rusi w związku z najazdem pruskim na Mazowsze.
1150/1167
-(15 III) Śmierć
Wierzchosławy-Anastazji.
1154-1155
📖
[Henryk] dobrawszy sobie rycerzy z ochotników przeprawił się do Ziemi Świętej z oddziałem doborowego wojska, powierzywszy swoje ziemie: sandomierską i lubelską, pod zarząd i opiekę księcia i monarchy Bolesława. - Kronika Jana Długosza-Objęcie zarządu nad dzielnicą sandomierską (z powodu wyjazdu
Henryka na krucjatę do Ziemi Świętej).
1157
📖
Cesarz Fryderyk, połączywszy się z księciem Władysławem [II Przemyślidą] i bratem jego Dypoldem, z silnym wojskiem najechał Polskę, poddał jej książąt Bolesława i Mieszka pod swoje panowanie, wziął niezliczone pieniądze w złocie i srebrze i następnie - w celu utwierdzenia i ustalenia pokoju przyjmując ich synów jako zakładników - wrócił, osiągnąwszy zwycięstwo według swojego życzenia. - Kronika Sazawska
---
[Polacy] gwałtownie przestraszyli się, i nie spodziewając się już niczego oprócz zguby i zniszczenia kraju, ze strachu przed nami spalili silnie obwarowane grody Głogów i Bytom oraz wiele innych, których nieprzyjaciel wpierw nie zajął, a sami uciekli sprzed naszego oblicza, chociaż z pomocą sąsiednich ludów, tj. Rusinów, Kumanów, Połowców, Prusów, Pomorzan zebrali ogromne wojsko. [...]
[...] na terytorium Krzyszkowa, wspomniany książę Bolesław, upadłszy do stóp majestatu naszego, za wstawiennictwem książąt w takim porządku został przyjęty do naszej łaski: najpierw musiał przysiąc w imieniu własnym i wszystkich Polaków, że jego brat wygnaniec nie został wygnany na hańbę cesarstwa rzymskiego; następnie przyrzekł, że da nam dwa tysiące grzywien i książętom tysiąc, a żonie naszej dwadzieścia grzywien złota i dworowi naszemu dwieście srebra z powodu tego lekceważenia, że nie przybył na nasz dwór i za swój kraj nie złożył nam należnego hołdu wierności. Przysiągł również, że weźmie udział w wyprawie do Italii. Następnie przysiągł, że przybędzie do Magdeburga na nasz zjazd, który ma się odbyć w dniu Bożego Narodzenia, aby dać wyczerpującą odpowiedź w sprawie wygnanego brata swego. I gdy nam złożono przysięgę wierności i gdy dla poręki [...] przyjęliśmy jako zakładników Kazimierza, brata księcia, oraz innych wielmożów, wracamy z chwałą prowadzeni przez Boga. - fragment listu cesarza Fryderyka Barbarossy do Wibalda z Korbei, opata w Stablo-(21 VIII) Armia cesarza Fryderyka Barbarossy (wsparta przez wojska czeskie Władysława II i Dypolda I Przemyślidów) wkracza do Polski w celu odzyskania tronu dla
Władysława.
- Bolesław i Mieszko nie podejmują otwartej walki i palą grody w Głogowie i Bytomiu.
- Wojska cesarskie wkraczają do Wielkopolski.
- (30 VIII) Układ w Krzyszkowie.
- Złożenie hołdu lennego przez juniorów.
- Zobowiązanie do wypłaty kontrybucji, udziału w wyprawie włoskiej cesarza oraz do stawienia się w Boże Narodzenie w Magdeburgu.
- Wysłanie brata Kazimierza na dwór cesarski jako zakładnika.
1159
-Bolesław (wraz z braćmi
Mieszkiem i
Henrykiem) udziela dyplomatycznego wsparcia księciu halickiemu Jarosławowi Ośmiomysłowi w jego sporze z Iwanem Rościsławiczem, księciem dźwinogrodzkim.
1161
-(21 V) Udział w zjeździe książąt piastowskich w Łęczycy.
1163
📖
Kiedy wreszcie po upływie długiego czasu wygnaniec zakończył życie, [...] Bolesław, którego cesarz nie mógł pokonać, uważa za słuszne usłuchać nakazu natury i odwołuje bratanków z wygnania z bezinteresowną serdecznością [...] i nadaje im czcigodną dzielnicę śląską zarówno w dowód łaskawości, jak i na pociechę sieroctwa. [...]
Ponieważ jednak z tego nadania wyłączył niektóre grody dla większego zabezpieczenia [swego panowania], stało się to powodem wielu nieszczęść i zarzewiem niepokojów. Ledwo bowiem Władysławowice weszli w progi [dzielnicy], orzekli, że wspomniana dzielnica nie przypadła im tytułem nadania ani dobrodziejstwa, lecz jako prawowitym dziedzicom, w prawowitym następstwie. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-(VIII/IX) Bolesław zezwala na powrót do Polski synów brata
Władysława.
📖
Tegoż roku grabili Lachowie około Czerwienia. - Latopis kijowski-Niszczycielskie polskie najazdy okolic Czerwienia.
1164
-Utrata wpływów na Pomorzu Zachodnim.
1164/1165
📖
W tym czasie, gdy książę [Bolesław] zaprzątnięty był pilniejszymi sprawami, oni [Władysławowice] zajmują grody, umiejętnie je obwarowują, wzmacniają załogami. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-Całkowite przejęcie Śląska przez synów
Władysława.
1166
📖
Zebrawszy więc razem liczne wojsko najlepiej wyćwiczonych [ludzi] gotuje się [Bolesław i Henryk] do najazdu na prowincje Getów żadną wprawdzie sztuką nie obwarowane, lecz niedostępne z powodu naturalnego położenia. [...] Zwiadowcy i przewodnicy wojsk zapewniają, że znaleźli niezawodną krótszą drogę przez knieje; byli bowiem i nieprzyjaciół podarkami przekupieni, i o zasadzce na swoich powiadomieni. Tędy po wąskiej ścieżce gnają na wyścigi pierwsze szeregi doborowego wojska, gdy [nagle] z zasadzki wyskakują z obu stron nieprzyjaciele; i nie tylko z dala rażą pociskami, jak to kiedy indziej czynić zwykli, lecz jak gdyby w tłoczni ściśniętych prasą rozgniatają. [...] Tak przez zdradziecki podstęp przepadło bitne wojsko! - Mistrza Wincentego Kronika Polska-Wyprawa na pogańskich Prusów (wraz z bratem
Henrykiem).
- Książęta wpadają w zasadzkę przygotowaną przez przekupionych przewodników.
📖
Pełnoletni już Kazimierz podobnym testamentem odziedziczył księstwo po zmarłym bracie Henryku. - Mistrza Wincentego Kronika Polska
---
W roku 1166 rządzili w Polsce najspokojniejsi książęta Bolesław, Mieszko, Kazimierz. Czwarty ich brat, książę Henryk bez potomka umarł. Ziemie jego zostały podzielone na trzy części. Okazalsza część i siedziba jego władztwa, to jest Sandomierz przypadła starszemu bratu Bolesławowi. - fragment dokumentu kancelarii kapituły krakowskiej z dnia 31 XII 1167-Bolesław włącza Sandomierz i Lublin do dzielnicy senioralnej, wydziela (?) bratu
Kazimierzowi kasztelanię wiślicką, a miejscowości Żarnów, Małogoszcz i Skrzynno przekazuje bratu
Mieszkowi, albo jego synowi Stefanowi (?).
przed 1168
-(/31 XII 1167) Małżeństwo z
Marią.
1167/1168
📖
[...] pierwsi z książąt, Jaksa mianowicie oraz ów sławny Świętosław [...] i prawie wszyscy dostojnicy nakłaniali mnie [Kazimierza] usilnie, chociaż się opierałem, do tego panowania, abym wygnawszy najmiłościwszego księcia, brata mego Bolesława, po nieszczęsnym przywłaszczeniu [sobie tronu] bezpieczniej panował. Ale ja wolałem uścisk bratniej miłości przenieść nad wszelkie panowanie [...] - Mistrza Wincentego Kronika Polska-(19 VI 1167/1 III 1168) Wiec opozycji w Jędrzejowie, połączony z konsekracją kościoła klasztornego.
- Możni pod przywództwem Jaksy z Miechowa i Świętosława z Łabędziów planują rokosz przeciwko Bolesławowi.
1172
📖
1172. Władysław [II] król wraz z cesarzem wkroczył do Polski. - Rocznik praski
---
1172. Legnica zostaje spalona. - Rocznik krakowski-(/14 X) Wyprawa cesarza Fryderyka Barbarossy (przy wsparciu czeskim) na Polskę (podjęta w interesie
Bolesława Wysokiego wypędzonego przez brata
Mieszka i syna Jarosława).
- Bolesław i Mieszko Laskonogi wypłacają cesarzowi kwotę 8000 grzywien w zamian za zaniechanie działań wojennych.
- Powrót do kraju Bolesława Wysokiego (po uprzednim zbrojnym zajęciu Legnicy i Wlenia).
1173
-(5 I) Śmierć Bolesława IV Kędzierzawego.