Henryk XI legnicki
Nacierpiał się na ziemi biedy i doznał wielu przeciwności, miał też dużo nieprzyjaźni pomiędzy ludźmi, lecz wielu i takich, co go kochali i przywiązani byli do niego, a jednak umarł w takiej nędzy, iż nigdy przedtem nie słyszano, żeby którego z książąt śląskich taki los był spotkał.
relacja Hansa Schweinichena
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Fryderyk III, książę legnicki | Katarzyna, córka Henryka V Zgodnego, księcia Meklemburgii |
| życie |
|---|
| 23 II 1539 (Legnica) - 3 III 1588 (Kraków) |
| małżeństwa (konkubinaty) |
|---|
- ⚭ 1560 - 1587: Zofia, córka Jerzego Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego na Ansbach, księcia karniowskiego
- ❤ok.1575: pani von Kittlitz (Kitlicowa), ochmistrzyni na dworze legnickim
- związek niepewny; w niektórych opracowaniach pani von Kittlitz identyfikowana jest jako dawna wychowawczyni księcia, albo jego przyjaciółka
|
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
- Katarzyna Zofia (7 VIII 1561 - 10 V 1608)
Anna Maria (1/3 I 1563 - 28 II 1620)
Emilia (26 XII 1563 - 9 XI 1618)
syn (po 16 I 1565)- możliwe, iż urodził się martwy
Jerzy Fryderyk (11 IX 1565 - 14 XI 1565)
Sabina Barbara (19 I 1571 - 14 II 1572)
|
| panowanie |
|---|
1551-ok.1557: Chojnów, Legnica (formalnie)
1559-1571: Chojnów, Legnica
1571-1576, 1580-1581: Chojnów, Legnica (współrządy) |
1551
-Fryderyk III legnicki opuszcza obóz habsburski i przechodzi na stronę króla Francji, Henryka II.
- Król czeski Ferdynand I Habsburg przekazuje księstwo legnickie nieletniemu Henrykowi.
- (22 IX) Jerzy II brzeski wraz z biskupem wrocławskim, Baltazarem von Promnitz zostają regentami w księstwie legnickim.
ok. 1557
-Przywrócenie Fryderyka III legnickiego do łask przez Ferdynanda Habsburga.
- Zakończenie formalnych rządów Henryka (i rządów regencyjnych) w księstwie legnickim.
1559
-Ponowny spór Fryderyka III legnickiego z Ferdynandem Habsburgiem.
- (27 X) Fryderyk III zostaje uwięziony z rozkazu Ferdynanda (początkowo w ratuszu wrocławskim, a od stycznia 1560 roku na zamku legnickim).
- (25 XII) Henryk przejmuje władzę w księstwie legnickim i zobowiązuje się do spłaty długów swego ojca (w wysokości 80 tys. talarów).
1560
-(11 XI) Małżeństwo z Zofią, córką Jerzego Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego na Ansbach, księcia karniowskiego.
1563
-(XII) Henryk gości w Legnicy króla niemieckiego, czeskiego i węgierskiego, Maksymiliana II Habsburga.
1567
-Henryk przedstawia (bezskutecznie) stanom księstwa legnickiego propozycję rezygnacji z tzw. przywileju głogowskiego (prawo księcia do lenna po bezpotomnej śmierci lennika) w zamian za kwotę 120 tys. talarów.
1569
📖
W nadeszły post wyruszył J. Ks. Mość Henryk z Legnicy na sejm, czyli, jak Polacy nazywają, na rokosz, który o jakieś 90 mil stąd w Lublinie odbywali Polacy, z tą a nie inną myślą i zamiarem, że gdy król Zygmunt jest już bardzo stary pan; Jego Ks. Mość może po śmierci zostać obrany i ukoronowany królem polskim. - pamiętnik Hansa Schweinichena-(IV) Wyjazd do Lublina.
1570
-(15 XII) Śmierć ojca Fryderyka III (w areszcie domowym na zamku legnickim).
1571
-(17 XII) Dopuszczenie brata Fryderyka IV do współrządów w księstwie legnickim.
-(24 XII) Zjazd stanów księstwa legnickiego w Legnicy.
- Henryk podejmuje nieudaną próbę skłonienia poddanych do spłaty książęcych zobowiązań finansowych.
- Niezrealizowany (wobec braku zgody szlachty) projekt rezygnacji Henryka ze wszystkich posiadłości i dochodów, w zamian za dożywotnią pensję wypłacaną przez stany księstwa legnickiego.
- (24 XII 1571-I 1572) Henryk więzi na zamku legnickim przedstawicieli szlachty i uwalnia dopiero po pisemnym zobowiązaniu do zapłaty specjalnego podatku majątkowego (mającego przynieść księciu dochód ok. 66 tys. talarów).
- (1572) Możni księstwa legnickiego uchylają się od zapłaty wymuszonego podatku i zanoszą oficjalną skargę na Henryka do cesarza Maksymiliana II.
1574
-Obrady komisji powołanej przez cesarza Maksymiliana II do zbadania sprawy nadużyć Henryka wobec przedstawicieli szlachty księstwa legnickiego.
1575
-(VII) Spotkanie z
Wacławem III Adamem w Cieszynie.
1575-1577
-(VIII 1575-IX 1577) Podróż po krajach Rzeszy.
- (22 IX 1575) Uczestnictwo w koronacji (w Pradze) Rudolfa II Habsburga na króla Czech.
- (XII 1575-V 1576) Henryk wstępuje na służbę księcia Henryka de Bourbon-Condé, przywódcy protestantów walczących z królem francuskim Henrykiem III Walezym.
- W zamian za miesięczną pensję w wysokości 2 tys. koron, Henryk zobowiązuje się do zaciągu wojsk i najazdu na terytorium francuskie.
- (I 1576) Wycofanie z terenu Lotaryngii, w związku ze zbliżającą się odsieczą francuską.
- (IX 1577) Henryk powraca do księstwa legnickiego i osiada w Chojnowie.
1576
-(17 IV) Cesarz Maksymilian II Habsburg - w związku z aktywnym udziałem Henryka we francuskim sporze religijnym po stronie sił protestanckich - przekazuje całość władztwa legnickiego w ręce Fryderyka IV i zobowiązuje go do utrzymywania Henryka i jego rodziny.
-(12 X) Śmierć cesarza Maksymiliana II Habsburga.
- Henryk podejmuje zabiegi na dworze nowego cesarza Rudolfa II Habsburga o przywrócenie władzy w księstwie legnickim.
1578
-(I) Zjazd książąt śląskich we Wrocławiu.
-(29 IV) Nieudane negocjacje z bratem Fryderykiem IV pod Studnicą.
-Fryderyk IV zaprzestaje bieżącego utrzymywania brata.
- Henryk samowolnie wykonuje uprawnienia przysługujące księciu (m.in. łowiectwo, rybołówstwo).
- Zajęcie zamku w Grodźcu.
- Henryk czyni z zamku swoją siedzibę i organizuje napady na karawany kupieckie.
1578-1580
-(16 X 1578-X 1580) Kolejna podróż po krajach Rzeszy.
- (X 1578) Przekazanie zamku w Grodźcu hrabiemu von Zedlitz.
- (IX 1580) Rozprawa przed sądem cesarskim w Pradze.
- (5 X 1580) Cesarz Rudolf II Habsburg przywraca współrządy braci w księstwie legnickim (siedzibą Henryka zostaje Legnica, natomiast Fryderyk IV osiada w Chojnowie).
1580
-(28 X) Uroczysty wjazd Henryka do Legnicy.
1581
-(VI)
Wojna maślana.
- W związku z uchylaniem się Henryka od obowiązku złożenia hołdu lennego cesarzowi, oddziały starosty generalnego Śląska i biskupa wrocławskiego Marcina Gerstmanna podejmują (nieudaną) próbę zdobycia Legnicy.
- Henryk składa na hołd na ręce Karola II, księcia ziębickiego i zobowiązuje się do osobistego stawiennictwa przed cesarzem w Pradze.
-(13 VIII) Cesarz nakazuje aresztowanie Henryka, odbiera mu władzę w księstwie legnickim i przekazuje ją na rzecz Fryderyka IV.
1581-1585
-Pobyt w więzieniu cesarskim na zamku praskim (1581-1582), na zamku wrocławskim (1582-1585) oraz w Świdnicy (1585).
1585
-(30 IX) Henryk ucieka z więzienia w Świdnicy i udaje się potajemnie do Rzeczypospolitej.
- Cesarz Maksymilian II i Jerzy II brzeski podejmują (bezskuteczne) zabiegi dyplomatyczne w celu wydania zbiega przez króla polskiego.
-Podróże po Rzeczypospolitej i Prusach Książęcych.
1587
-Henryk udaje się do Szwecji, jako osobisty wysłannik
Anny Jagiellonki do
Zygmunta Wazy.
-(22 II) Śmierć Zofii.
-(7 X) Powrót do Rzeczypospolitej w orszaku
Zygmunta Wazy.
-(27 XII) Udział w krakowskich uroczystościach koronacyjnych
Zygmunta Wazy.
1588
-(3 III) Śmierć Henryka XI legnickiego w Krakowie.
Henryk XI legnicki Bartłomieja Strachowskiego
heraldyka:
wybrane pieczęcie:
HENRICVS DEI GRACIA DVX SILESIÆ LEGNI ET BREGEN
ciekawostka:
Henryk był niezwykle rozrzutnym władcą. Gdy przejmował władzę w księstwie legnickim, zadłużenie jego ojca Fryderyka III szacowano na 80 tys. talarów, co m.in. było przyczyną, dla której Fryderyk utracił władzę. Cesarz Ferdynand I Habsburg nie zamierzał tolerować niegospodarnego lennika. Tymczasem, pod koniec panowania Henryka w Legnicy, zadłużenie władcy szacowano na ok. 700 tys. talarów (sic!). Henryk nie liczył się z kosztami, żył ponad stan, utrzymywał liczny dwór, jadał najbardziej wyszukane potrawy i szokował hojnością, graniczącą z rozrzutnością.
Gdy w roku 1569 z wielką świtą odwiedził Lublin, spotkał się tam z królem Zygmuntem II Augustem i darował polskiemu władcy... dwa lwy w drewnianych klatkach. Oprócz egzotycznych zwierząt, ofiarował także drogie klejnoty. Król odwdzięczył się znacznie skromniejszymi darami i zaprosił Henryka na ucztę. Jeden z dworzan księcia Henryka napisał znamienne zdanie, iż wieczerza tak była kiepska, iż książę na kwaterze co dzień wspanialej ucztował niż wówczas król. Cała wyprawa lubelska kosztowała legnickiego władcę ponad 24 tys. talarów, natomiast roczne (!) dochody książęce z tytułu podatków i opłat miejskich, a także dochody z młynów i folwarków wynosiły niespełna 12 tys. talarów...
ciekawostka:
Poza nadmierną rozrzutnością, był również książę porywczy i nerwowy, nawet w stosunku do najbliższych. Gdy żona Henryka, Zofia, odmówiła pewnego dnia uczestnictwa w uczcie, z uwagi na obecność przy stole pani von Kittlitz (nazwanej przez Zofię bezceremonialnie "kurwą", prawdopodobnie książęcej kochanki), ten wymierzył księżnej mocne uderzenie w twarz i zamierzał bić nadal, jednak powstrzymał go jeden z dworzan. Ostatecznie para książęca zasiadła do wspólnego posiłku, jednak Zofia musiała ukrywać przed biesiadnikami siniak pod okiem.
przyczyna śmierci:
prawdopodobnie otrucie (Hans Schweininchen zanotował, iż książę przybył do Krakowa i był obecny na koronacji królewskiej Zygmunta III Wazy, po czym dostał książę nagle bardzo ciężkiej febry, żądał mleka dla ochłodzenia się, a gdy się napił, umarł w godzinę. Gadano, że książę wypił truciznę.)
pochówek:
