księstwo oświęcimsko-zatorskie

Oświęcim | Zator | Wadowice | Kobiernice | Malec | Zakrzów | Kalwaria Zebrzydowska

Oświęcim

Oświęcim, woj. małopolskie, miasto powiatowe
Brak dokładnych danych odnośnie powstania miasta, wiadomo jednak, że już ok. roku 1179 była to kasztelania. Od tego czasu w granicach księstwa raciborskiego Mieszka I Laskonogiego. W latach 1201-1290/91 w księstwie opolsko-raciborskim. Książę Władysław I opolski lokuje miasto na prawie lwóweckim ok. roku 1272. Następnie w granicach księstwa cieszyńskiego (pod panowaniem księcia Mieszka I cieszyńskiego). Stolicą odrębnego księstwa staje się pomiędzy rokiem 1314 i 1315: pierwszym księciem oświęcimskim zostaje Władysław. Jego władztwo obejmuje także Zator, który jednak w 1445 roku staje się stolicą odrębnego księstwa z własną piastowską linią książęcą. Stolicą piastowskiego księstwa Oświęcim pozostaje do roku 1457, kiedy to książę Jan IV oświęcimski sprzedaje miasto (wraz z okręgiem) królowi polskiemu Kazimierzowi IV Jagiellończykowi.
Pamiątką okresu piastowskiego jest m.in. zamek z dobrze zachowaną XIII-wieczną wczesnogotycką wieżą (jest to najwyższy mur gotycki w Polsce południowej), a także kaplica św. Jacka - dawny kapitularz - jedyna pozostałość klasztoru dominikanów, nekropolii Piastów oświęcimskich. Prawdopodobną fundacją piastowską jest również kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - pierwsze wzmianki o tej świątyni pochodzą z początków panowania księcia Jana I Scholastyka.
2007
widok zamku od strony wschodniej
▲ widok zamku od strony wschodniej
2016
widok zamku od strony wschodniej
▲ widok zamku strony wschodniej
2016
widok zamku od strony północno-zachodniej
▲ widok zamku od strony północno-zachodniej
2015
widok zamku od strony południowej
▲ widok zamku od strony południowej
2023
widok wieży zamkowej od strony północnej
▲ widok wieży zamkowej od strony północnej
2013
dziedziniec zamkowy
▲ dziedziniec zamkowy
2013
kamienna strefa cokołowa wieży zamkowej
▲ kamienna strefa cokołowa wieży zamkowej
2013
południowa fasada wieży zamkowej - widoczne kule armatnie z czasów wojen szwedzkich
▲ południowa fasada wieży zamkowej - widoczne kule armatnie z czasów wojen szwedzkich
2012
kaplica Św. Jacka - widok od strony zachodniej
▲ kaplica Św. Jacka (jedyna pozostałość po klasztorze dominikanów; pod posadzką złożono kości Piastów oświęcimskich) - widok od strony zachodniej
2008
kaplica Św. Jacka - fragment fasady zachodniej
▲ kaplica Św. Jacka - fragment fasady zachodniej
2012
kaplica Św. Jacka - widok od strony wschodniej
▲ kaplica Św. Jacka - widok od strony wschodniej
2016
kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
▲ kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Zator

Zator, woj. małopolskie, pow. oświęcimski
W źródłach pisanych miejscowość pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1228 roku. Do końca XIII wieku w granicach księstwa opolsko-raciborskiego, następnie w księstwie cieszyńskim. Książę Mieszko I cieszyński lokuje miasto na prawie niemieckim w roku 1292. W latach 1314/15-1445 w granicach księstwa oświęcimskiego. Stolicą odrębnego księstwa staje się w roku 1445: pierwszym księciem zatorskim zostaje Wacław I. Władztwo Piastów zatorskich obejmuje także miasto Wadowice, które przez krótki okres (lata 1482-94) staje się stolicą odrębnego księstwa. Piastowskie księstwo zatorskie istnieje do roku 1513, kiedy to umiera ostatni przedstawiciel linii zatorskiej - książę Jan V.
Pamiątką okresu piastowskiego jest m.in. zamek książęcy wybudowany w latach 1440-50, przebudowany w późniejszym okresie w rezydencję magnacką, a także kościół Śś Wojciecha i Jerzego - nekropolia Piastów zatorskich, z zachowaną spiżową chrzcielnicą z 1462 roku z przedstawieniem pierwszego księcia Zatora, Wacława I.
2007
kościół Śś Wojciecha i Jerzego
▲ kościół Śś Wojciecha i Jerzego - nekropolia Piastów zatorskich
2021
kościół Śś Wojciecha i Jerzego
▲ kościół Śś Wojciecha i Jerzego
2017
kościół Śś Wojciecha i Jerzego
▲ kościół Śś Wojciecha i Jerzego
2007
spiżowa chrzcielnica z 1462 roku
▲ spiżowa chrzcielnica z 1462 roku w kościele Śś Wojciecha i Jerzego
2007
postać księcia Wacława I zatorskiego na chrzcielnicy
▲ postać księcia Wacława I zatorskiego na chrzcielnicy
2007
postać księcia Wacława I zatorskiego na chrzcielnicy
▲ postać księcia Wacława I zatorskiego na chrzcielnicy
2012
pałac (pierwotnie zamek Piastów zatorskich) - widok od strony zachodniej
▲ pałac (pierwotnie zamek Piastów zatorskich) - widok od strony zachodniej
2021
fasada zachodnia pałacu
▲ fasada zachodnia pałacu
2007
brama wjazdowa na teren pałacu i fragment fasady zachodniej
▲ brama wjazdowa na teren pałacu i fragment fasady zachodniej

Wadowice

Wadowice, woj. małopolskie, miasto powiatowe
W źródłach pisanych Wadowice pojawiają się po raz pierwszy w dokumencie księcia oświęcimskiego Jana I Scholastyka z 1327 roku. Lokowane na prawie chełmińskim w roku 1430 przez księcia Kazimierza I oświęcimskiego. Od roku 1445 w granicach nowo powstałego księstwa zatorskiego. W latach ok.1484/85-1494 miasto staje się stolicą odrębnego księstwa (pod panowaniem Władysława wadowickiego). Po śmierci Władysława, miasto w krótkotrwałym posiadaniu jego córki Agnieszki, jednak wkrótce przejęte przez króla polskiego Jana I Olbrachta. Ponownie włączone do księstwa zatorskiego, jednak tym razem tylko jako dożywocie księcia Jana V zatorskiego. Ostatecznie Wadowice zostają księciu odebrane w roku 1503 decyzją króla Aleksandra I Jagiellończyka i przekazane w ręce prywatne. Nigdy już nie powracają do Piastów, pomimo podjętej przez Agnieszkę w roku 1504 próby sądowego odzyskania dziedzictwa (wniosek upada z uwagi na nieuznane kanonicznie małżeństwo zmarłego Władysława i wynikający z tego nielegalny status jego córki).
Pamiątką okresu piastowskiego jest prezbiterium (pochodzące z XV wieku) bazyliki Ofiarowania NMP (pierwotnie kościoła Wszystkich Świętych) - prawdopodobne miejsce pochówku księcia Władysława wadowickiego (1494), a także pewna nekropolia jego córki Agnieszki (1505), której nagrobek znajdował się w kościele jeszcze w roku 1552.
2010
bazylika Ofiarowania NMP
▲ bazylika Ofiarowania NMP (pierwotnie kościół Wszystkich Świętych) - prawdopodobne miejsce pochówku księcia Władysława zatorskiego († 28 V/21 IX 1494)
2007
bazylika Ofiarowania NMP
▲ bazylika Ofiarowania NMP (pierwotnie kościół Wszystkich Świętych)

Kobiernice (zamek 'Wołek')

Kobiernice, woj. śląskie, pow. bielski, gm. Porąbka - zamek książęcy
W źródłach pisanych informacja o zamku pojawia się po raz pierwszy pod rokiem 1396. Większość badaczy uważa jednak, iż został on wzniesiony przynajmniej 30 lat wcześniej z inicjatywy księcia oświęcimskiego Jana I Scholastyka. Pierwotne założenie składało się z dziedzińca na szczycie wzniesienia, otoczonego murem obronnym, z jednym budynkiem (murowanym). Zamek otoczony był ponadto fosą i wałem ziemnym. Wieża bramna była drewniana. Po śmierci księcia Jana III oświęcimskiego w roku 1405, zamek przeszedł pod panowanie Piastów cieszyńskich. W tym też czasie na terenie zamku górnego wybudowano dwa murowane budynki we wschodnich narożnikach muru obronnego. Od wschodu postanowiono murowaną wieżę bramną z mostem zwodzonym. Ostatnia faza rozbudowy twierdzy łączy się z osobą księcia Jana IV oświęcimskiego: w latach 1433-53 zbudowano drugi obwód murów, a także przystąpiono do wznoszenia trzeciego obwodu murów (wraz z kolejną wieżą bramną). Zimą na przełomie roku 1453 i 1454 zamek 'Wołek' był areną zmagań oddziałów Jana IV i króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka. Jan podaje Jan Długosz, osaczyli zamek Wołek i przez kilka miesięcy trzymali w oblężeniu znakomici panowie i rycerze młodzi [...] Mógł ten zamek z łatwością i w kilku dniach być zdobyty, ale nie dołożono żadnej ku temu usilności i wódz wyprawy wojewoda krakowski nie chciał z narażeniem na niebezpieczeństwo tylu znakomitych młodzieńców szturmować do zamku wielce obronnego swoim położeniem. Ostatecznie został zajęty (wykupiony) przez Polaków. W roku 1476 zburzony z rozkazu króla Kazimierza IV Jagiellończyka. Do dziś zachowały się bardzo skromne pozostałości obiektów murowanych.
2024
2024
wzgórze zamkowe - widok od strony południowej
▲ wzgórze zamkowe - widok od strony południowej
2012
pozostałości wolnostojącej murowanej baszty w północno-wschodnim narożu zamku
▲ pozostałości wolnostojącej murowanej baszty w północno-wschodnim narożu zamku)
2017
pozostałości wolnostojącej murowanej baszty w północno-wschodnim narożu zamku
▲ pozostałości wolnostojącej murowanej baszty w północno-wschodnim narożu zamku
2022
wzgórze zamkowe - widok od strony wschodniej
▲ wzgórze zamkowe - widok od strony wschodniej
2022
wzgórze zamkowe - widok od strony zachodniej
▲ wzgórze zamkowe - widok od strony zachodniej
2024
pozostałości budynku mieszkalnego w południowo-wschodnim narożu zamku
▲ pozostałości budynku mieszkalnego w południowo-wschodnim narożu zamku
2024
pozostałości budynku mieszkalnego w południowo-wschodnim narożu zamku
▲ pozostałości budynku mieszkalnego w południowo-wschodnim narożu zamku
2024
widok ogólny
▲ widok ogólny

Malec

Malec, woj. małopolskie, pow. oświęcimski, gm. Kęty - zamek książęcy
Nieznana jest dokładna data budowy warowni we wsi Malec, a także osoba jej fundatora. Badacze wskazują na przełom XIV i XV i osobę księcia Jana III oświęcimskiego. O założeniu obronnym wiadomo niewiele - nie zachowały się żadne ryciny czy opisy pozwalające odtworzyć wygląd warowni. W opisie wydarzeń roku 1452 w kronice Jana Długosza znajduje się informacja, iż podkomorzy krakowski Piotr Szafraniec, opanowawszy warownię Malec, trzymał w niej, podobnie jak i w zamku Będzinie, stu jeźdźców i tyleż piechoty, przy pomocy których całą ziemię oświęcimską i toszecką zmuszał do płacenia daniny. Z powyższego wynika, iż zamek w Malcu był obiektem o dość znacznej wielkości, skoro mógł pomieścić 200 żołnierzy (i 100 koni), nie licząc czeladzi. W granicach piastowskiego księstwa oświęcimskiego zamek w Malcu pozostawał do roku 1457, kiedy to książę Jan IV oświęcimski sprzedał całe swoje władztwo Kazimierzowi Jagiellończykowi. W latach 1457-1458 warownię w Malcu zajęli nieopłaceni najemnicy z Prus i uczynili z niej jedną ze swoich siedzib, skąd przeprowadzali napady na ziemię oświęcimską, zatorską, siewierską, sławkowską, chrzanowską i krakowską. W wyniku późniejszych negocjacji pokojowych, buntownicy opuścili Malec i wydali go w ręce królewskie. W następnych latach zamek został rozebrany (prawdopodobnie z obawy o jego ponowne wykorzystanie przez rabusiów). Obecnie po warowni pozostał jedynie kopiec ziemny na wyspie pośrodku dawnego stawu rybnego. Jeszcze w drugiej połowie XX wieku prowadziła na wyspę grobla, ale została zlikwidowana.
2020
ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku
▲ ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku
2020
ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku
▲ ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku
2020
ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku
▲ ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku
2017
ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku
▲ ziemny kopiec na wyspie - jedyna pozostałość zamku

Zakrzów (zamek 'Barwałd')

Zakrzów, woj. małopolskie, pow. wadowicki, gm. Stryszów - zamek książęcy, następnie królewski
Nieznana jest dokładna data budowy zamku na szczycie góry Żar (527 m n.p.m.). Fundatorem fortyfikacji był prawdopodobnie książę oświęcimski Jan I Scholastyk, który w ten sposób zabezpieczał pograniczne swego władztwa (na nieodległym wzgórzu w Lanckoronie, Kazimierz III Wielki w połowie wieku XIV wzniósł silną warownię). Zamek Barwałd pozostawał w rękach Piastów oświęcimskich do roku 1440, kiedy to zmuszeni zostali do jego wydania w ręce króla polskiego Władysława III (zwanego później Warneńczykiem), w zamian za zwrot Zatora (utraconego w roku 1438 wskutek najazdu Dziersława z Rytwian). W następnych latach zamek stanowił własność królewską, jednak był wielokrotnie zastawiany. Z rozkazu króla Kazimierza IV Jagiellończyka podjęto wyprawę zbrojną na warownię w roku 1477, z obawy przed wykorzystaniem jej przez króla Węgier, Macieja Korwina, którego stronnikiem był ówczesny dzierżawca zamku, Mikołaj Komorowski. Wyprawą wojsk królewskich dowodził Jakub z Dębna, ówczesny wojewoda sandomierski i starosta krakowski. Zgodnie z relacją kronikarza Jana Długosza, podczas oblężenia zamku wykorzystano artylerię (być może umocniony obóz wojsk królewskich i stanowisko artyleryjskie znajdowały się na terenie tzw. grodziska "Bugaj"). Ostatnia wzmianka o obiekcie (prawdopodobnie w stanie ruiny) pochodzi z dokumentów lustracji z 1564 roku. Do dnia dzisiejszego zamek, ani nawet jego ruina nie zachowały się. Doskonale widoczna jest za to fosa, wały ziemne i bardzo skromne relikty murów na wschodnim zboczu wzniesienia.
2018
wzgórze zamkowe - widok od strony południowej
▲ wzgórze zamkowe - widok od strony południowej
2021
wzgórze zamkowe - widok od strony południowo-wschodniej
▲ wzgórze zamkowe - widok od strony południowo-wschodniej
2012
pozostałości zamku - relikty murów na wschodnim zboczu wzniesienia
▲ pozostałości zamku - relikty murów na wschodnim zboczu wzniesienia
2018
szczyt wzgórza zamkowego - relikty murów
▲ szczyt wzgórza zamkowego - relikty murów

po roku 1564*

*po prawnej inkorporacji księstw oświęcimskiego i zatorskiego do Korony Polskiej

Kalwaria Zebrzydowska

Kalwaria Zebrzydowska, woj. małopolskie, pow. wadowicki - klasztor bernardynów
W roku 1602 wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski sporządził akt fundacyjny i przekazał miejsce pod budowę klasztoru bernardynom. Wkrótce (1603) dokument został zatwierdzony przez biskupa krakowskiego Bernarda Maciejowskiego oraz króla Zygmunta III Wazę. Klasztor bernardynów i kościół wzniesiony został w latach 1604–9 w stylu manieryzmu. Obiekt bardzo szybko zyskał sławę jako miejsce kultu maryjnego. Już w roku 1614 jednym z pierwszych pielgrzymów był krewny ostatnich piastowskich władców księstwa oświęcimsko-zatorskiego, książę cieszyński Adam Wacław, który przybył do Kalwarii wraz z dziećmi, przedstawicielami szlachty cieszyńskiej oraz... konkubiną Małgorzatą. Książę kilka lat wcześniej (1610/11) dokonał konwersji z protestantyzmu na katolicyzm. Niebawem, bo w roku 1623 (część źródeł podaje rok 1627) miejsce to odwiedził królewicz Władysław (późniejszy król Władysław IV Waza). Była to pielgrzymka dziękczynna w związku ze skutecznym powstrzymaniem armii tureckiej pod Chocimiem w roku 1621. W tym też czasie (lata 1623-40) klasztor i kościół klasztorny przeszły gruntowną rozbudowę przeprowadzoną z inicjatywy syna fundatora - Jana Zebrzydowskiego, miecznika koronnego. Dalsze duże inwestycje budowlane miały miejsce z różną intensywnością aż do połowy wieku XVIII. Od roku 1999 obiekt (tj. manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w.) znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Po prawej stronie ołtarza głównego w prezbiterium kościoła znajduje się duży obraz olejny przestawiający pielgrzymkę dziękczynną królewicza Władysława Wazy. Autorem obrazu jest Jan Jerzyczek, malarz klasztorny, działający w I połowie XIX-wieku (po 1811 roku).
2023
2023
widok ogólny
▲ widok ogólny
2021
sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
▲ sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
2021
sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
▲ sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
2023
sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
▲ sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
2021
sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
▲ sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
2021
sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
▲ sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
2021
fasada frontowa kościoła klasztornego
▲ fasada frontowa kościoła klasztornego
2021
XIX-wieczny obraz przedstawiający pielgrzymkę królewicza Władysława Wazy
▲ XIX-wieczny obraz przedstawiający pielgrzymkę królewicza Władysława Wazy
FOTO.POCZET.COM (treść i kod strony) jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska.
Serwis stanowi część niekomercyjnego portalu poczet.com, który wpisany został do rejestru dzienników i czasopism prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Katowicach pod poz. Pr 2428.
partnerzy: ApisVideoŻegluga śródlądowa
do góry