Bobolice | Bolesławiec | Częstochowa | Danków | Łutowiec | Mirów | Morsko | Olsztyn | Ostrzeszów | Żarki-Przewodziszowice

Po śmierci Kazimierza III Wielkiego w roku 1370, książę Władysław II Opolczyk przybył do Krakowa, by zabezpieczyć objęcie tronu polskiego Ludwikowi Andegaweńskiemu. Następnie przyczynił się do obalenia zapisów testamentu zmarłego monarchy. Ludwik odwdzięczył się za to księciu opolskiemu nadaniem w lenno szeregu zamków położonych w północno-zachodniej Małopolsce (Krzepice, Kłobuck, Olsztyn, Bobolice, Mirów) oraz w południowej części ziemi sieradzkiej (Brzeźnica) i wieluńskiej (Wieluń, Bolesławiec i od ok. 1382 roku Ostrzeszów). W roku 1378 lenno Opolczyka zostało powiększone o obszary ziemi dobrzyńskiej oraz Kujaw. Taki stan rzeczy trwał do czasów objęcia panowania przez Władysława II Jagiełłę. Nowy władca, który widział zagrożenie jedności terytorialnej kraju (ale również niepokoił się przyjaznymi stosunkami Opolczyka z Zakonem Krzyżackim) ostatecznie pozbawił księcia opolskiego tego ogromnego terytorialnie lenna. W trakcie kilku kampanii wojennych z lat 1391-1396 Jagiełło systematycznie włączył do Królestwa Polskiego wszystkie ziemie dzierżone przez Opolczyka w ramach lenna.

Bobolice, woj. śląskie, pow. myszkowski, gm. Niegowa - zamek królewski
Zamek murowany (gotycki) zbudowano w połowie XIV wieku z inicjatywy króla Kazimierza III Wielkiego, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszych drewnianych umocnień. W roku 1370 król Ludwik Andegaweński przekazał zamek (wraz z okręgiem i pobliskim zamkiem w Mirowie) w lenno księciu Władysławowi II Opolczykowi. W trakcie wojen Opolczyka z królem Władysławem Jagiełłą, zamek w Bobolicach w trakcie kampanii z roku 1396, został zdobyty przez siły królewskie. Pierwotnie zamek składał się z cylindrycznej wieży, obok której znajdował się budynek mieszkalny. Prawdopodobnie w XV wieku system obronny wzmocniły półkoliste baszty. Do zamku górnego przylegało podzamcze opasane murem obwodowym i otoczone suchą fosą. W wieku XVI ówcześni właściciele zamku zmodernizowali go, likwidując m.in. gotycką wieżę i rozbudowując budynek mieszkalny (w tamtym czasie co najmniej dwupiętrowy). Zamek popadł w ruinę po roku 1657, kiedy to został ograbiony i podpalony przez wycofujące się wojska szwedzkie. Jego stan pod koniec XVIII wieku był już na tyle zły, że król Jan III Sobieski podążający na odsiecz Wiednia w roku 1683 nocował w Bobolicach pod namiotem. Obecnie, od roku 1999 zamek podlega całkowitej rekonstrukcji z inicjatywy prywatnego właściciela.

Bolesławiec, woj. łódzkie, pow. wieruszowski - zamek królewski
Ceglany gotycki zamek ufundował w I połowie XIV wieku król Kazimierz III Wielki, w miejscu warowni zbudowanej w roku 1268 z polecenia księcia kaliskiego, Bolesława Pobożnego. Zamek "kazimierzowski" zbudowano na planie ściętego owalu: warownia posiadała mury obwodowe z bramą wjazdową, na dziedzińcu posadowiono dwa drewniane budynki. W roku 1370 król Ludwik Andegaweński przekazał zamek (wraz z okręgiem) w lenno księciu Władysławowi II Opolczykowi. Z polecenia księcia ok. 1390 roku podwyższono mury obwodowe, a na dziedzińcu wzniesiono wolnostojącą ośmioboczną wieżę ceglaną. Wzdłuż wschodniego odcinka murów zamkowych stanęły dwa murowane budynki, które zastąpiły wcześniejszą drewnianą zabudowę. W trakcie wojen Opolczyka z królem Władysławem Jagiełłą, zamek w Bolesławcu dwukrotnie (w roku 1391 i 1393) odpierał ataki wojsk polskich. Dopiero w trakcie kampanii z roku 1396, twierdza została zdobyta przez siły królewskie. Stała się wówczas siedzibą starostwa niegrodowego. W latach 1625-28 ówczesny starosta bolesławiecki Kasper Denhoff przeprowadził gruntowną przebudowę zamku w stylu barokowym. W czasach Potopu szwedzkiego twierdza została mocno zniszczona, jednak odbudowy dokonał starosta Jan Szczęsny Radziejowski. W roku 1704 ponownie wojska szwedzkie zajęły Bolesławiec i mocno uszkodziły zamek. Od tamtego czasu popadł w ruinę.

Częstochowa, woj. śląskie, miasto powiatowe - opactwo paulinów
Fundacja opactwa paulinów w Częstochowie nastąpiła w roku 1382. Jej inicjatorem był książę Władysław II Opolczyk, który sprowadził z Węgier pierwszych zakonników. Nazwa Jasna Góra (Clarus Mons) została nadana klasztorowi przez węgierskich paulinów na pamiątkę macierzystego klasztoru Św. Wawrzyńca na Jasnej Górze w Budzie. W roku 1384 na Jasną Górę książę Władysław sprowadził z Rusi ikonę Czarnej Madonny, według legendy namalowanej przez Św. Łukasza Ewangelistę na desce stołu, przy którym posiłki spożywała Święta Rodzina. Od tamtego też czasu opactwo częstochowskie stało się jednym z głównych celów pielgrzymkowych w kraju. Pierwotna zabudowa klasztorna była w przeważającej większości drewniana. Obecny swój kształt klasztor jasnogórski zawdzięcza szeregowi przebudów, w szczególności z XVI i XVII wieku. Wówczas też obiekt stał się silną twierdzą w systemie bastionowym. Nowoczesna zabudowa obronna i przystosowanie do prowadzenia działań artyleryjskich pozwoliły obronić się przed ofensywą wojsk szwedzkich w roku 1655.

Danków, woj. śląskie, pow. kłobucki, gm. Lipie - zamek rycerski, następnie rezydencja magnacka
Pierwsza osada na szlaku z Krakowa do Sieradza, tuż przy przeprawie przez rzekę Liswartę, powstała na przełomie XII i XIII wieku. W roku 1217 na zjeździe w Dankowie spotkali się najważniejsi piastowscy książęta: Leszek Biały, Henryk Brodaty oraz Władysław Laskonogi. W roku 1236 w Dankowie zjechali się Henryk Brodaty oraz Konrad mazowiecki, natomiast w roku 1262 zjazd książąt dzielnicowych obejmował Bolesława Wstydliwego, Henryka III głogowskiego, Bolesława Pobożnego i Władysława I opolskiego. Z kolei w roku 1267 odbył się tutaj synod prowincjonalny pod przewodnictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego Janusza. Te stosunkowo częste wizyty najważniejszych osób na ziemiach polskich w XIII wieku pozwalają przypuszczać, iż w Dankowie istniał w tym czasie stosunkowo obszerny warowny gród, zapewne o drewnianej konstrukcji. W późniejszych latach Danków utracił swoje znaczenie polityczne i w XIV wieku stał się własnością prywatną. Prawdopodobnie w wieku XV w miejscu dawnego grodu wzniesiono nową warownię rycerską. W I połowie XVII wieku ówczesny właściciel Dankowa, Stanisław III Warszycki, kasztelan krakowski, dokonał znaczącej przebudowy niewielkiego do tej pory założenia. Powstała wówczas nowoczesna twierdza o bardzo nietypowym układzie bastionów na planie czworoboku o kształcie zbliżonym do trapezu. Wewnątrz fortyfikacji znajdował się kościół (zgodnie z podaniami, przy jego budowie wykorzystano częściowo budulec pochodzący z dawnego zamku), drewniana rezydencja właściciela oraz obiekty gospodarcze. Zamek w Dankowie - jako jeden z niewielu w kraju - nie został zdobyty przez Szwedów w czasie Potopu, a w roku 1657 przez pewien czas przebywał tu król Jan II Kazimierz Waza wraz ze swym dworem. W późniejszych latach obiekt ulegał stopniowej degradacji, a kolejni właściciele nie inwestowali w poprawę jego stanu technicznego. Po pożarze w roku 1767 zniszczeniu uległa cała wewnętrzna zabudowa drewniana. W I połowie wieku XIX zamek opisywany był już jako ruina. Obecnie zachowały się wały fortyfikacji bastionowych, relikty fos, budynek bramny (tzw. "Brama krzepicka"), kościół oraz relikty budynku zwanego "Domem kasztelanowej".

Łutowiec, woj. śląskie, pow. myszkowski, gm. Niegowa - strażnica królewska/książęca
Strażnicę na trudno dostępnej skale wzniesiono w XIV wieku. Nie ma jednak pewności, czy fundatorem był król Kazimierz III Wielki, czy książę Władysław Opolczyk. Warownia składała się z dwóch części. Murowany zamek górny (wieża) zajmował szczyt skały. U podnóża skalnego ostańca znajdowało się gospodarcze podzamcze, zbudowane prawdopodobnie z drewna. Całość otoczona była wałem ziemnym i palisadą oraz fosą. W latach późniejszych zamek popadł w ruinę. Obecnie na skalnym ostańcu widoczne są jedynie niewielkie relikty murów zamku górnego.

Mirów, woj. śląskie, pow. myszkowski, gm. Niegowa - zamek rycerski
Zamek zbudowano w czasach Kazimierza III Wielkiego, jednak nie ma pewności, że jego fundatorem był sam król. W roku 1370 król Ludwik Andegaweński przekazał zamek (wraz z okręgiem i pobliskim zamkiem w Bobolicach) w lenno księciu Władysławowi II Opolczykowi. W trakcie wojen Opolczyka z królem Władysławem Jagiełłą, zamek w Mirowie w trakcie kampanii z roku 1396, został zdobyty przez siły królewskie. Pierwotnie była to niewielka murowana strażnica, zapewne administracyjnie podległa zamkowi w pobliskich Bobolicach. Od końca XIV wieku zamek pozostawał w rękach prywatnych właścicieli, którzy dokonywali kolejnych przebudów. W roku 1501 zamek mirowski stał się siedzibą rodową Myszkowskich h. Jastrzębiec, którzy znacznie go rozbudowali: jednopiętrowy zamek został podwyższony o kolejne dwie kondygnacje, podwyższona również została wieża (pełniąca od tej pory funkcje mieszkalne) i zbudowano zamek dolny. W latach Potopu szwedzkiego zamek został mocno zniszczony przez oddziały Szwedów. Pomimo, iż późniejsi właściciele przystąpili do jego odbudowy, ostatecznie ok. roku 1787 zamek mirowski został opuszczony. Niezabezpieczona ruina niszczała, eksploatowana przez okolicznych mieszkańców poszukujących budulca (w roku 1937 zawaliła się południowo-zachodnia ściana prostokątnej wieży). Zabezpieczenia zamku w formie trwałej ruiny dokonano dopiero w latach 60. XX wieku. Obecnie trwają kolejne prace rekonstrukcyjne.

Morsko, woj. śląskie, pow. zawierciański, gm. Włodowice - zamek rycerski
Zamek został zbudowany w XIV wieku, jednak osoba fundatora nie jest znana. Po raz pierwszy 'Bąkowiec' wspomniany został w źródłach pisanych w 1390 roku (jako Bancowecz), a jego pierwszym właścicielem był śląski rycerz Mikołaj Strzała, poddany księcia Władysława II Opolczyka. Być może to właśnie opolski książę był inicjatorem powstania warowni. Nie wykluczona jest również wersja, iż umocnienia powstały wcześniej (tj. przed 1370 rokiem) z nakazu króla Kazimierza III Wielkiego. Zamek górny (kamienny) zbudowano na skale na planie nieregularnego wieloboku, natomiast od strony wschodniej znajdowało się podzamcze z owalną basztą, otoczone fosą. Wiadomo, iż na początku XVII wieku zamek był już w ruinie i został opuszczony.
Brak pewności czy niniejszy zamek stanowił lenno Władysława Opolczyka, jednak poświadczony źródłowo pierwszy właściciel wskazuje, iż władza księcia opolskiego mogła rozciągać się również na Morsko.

Olsztyn, woj. śląskie, pow. częstochowski - zamek królewski
Zamek gotycki zbudowano w latach 1349-59 z inicjatywy króla Kazimierza III Wielkiego, w miejscu istniejącej już od XIII wieku drewniano-murowanej strażnicy (znanej jako zamek Przemiłowice; w posiadaniu biskupa krakowskiego). Była to wówczas jedna z najsilniejszych twierdz na pograniczu śląsko-małopolskim: składała się z budynku mieszkalnego i stołpu o wysokości ok. 20 metrów. W połowie XV wieku zamek został zbudowany zamek dolny (otoczony murem obwodowym o grubości 2 m), wzniesiona została 'Baszta Starościńska' oraz podwyższono stołp o ok. 8 metrów (charakterystyczna nadbudowa ceglana). W latach 1370-91 zamek pozostawał we władaniu księcia Władysława II Opolczyka, a jego panowanie w Olsztynie zakończyło się w roku 1391, po kilkudniowym oblężeniu zamku przez wojska królewskie Władysława II Jagiełły. W wieku XVI zamek górny został przebudowany w stylu renesansowym przez starostę Piotra Opalińskiego. Otoczył on także rozległym (265 m) murem o niewielkiej grubości teren pomiędzy 'Basztą Starościńską' a zamkiem górnym. Następne lata nie był pomyślne dla warowni olsztyńskiej: w roku 1587 poważnych zniszczeń dokonały wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, zmierzającego po polską koronę do Krakowa; w czasach Potopu szwedzkiego zamek został mocno zniszczony przez Szwedów i od tego czasu popadał w ruinę. W latach 1722-26 duże fragmenty dolnych partii murów rozebrano, a materiał wykorzystano m.in. do odbudowy kościoła Św. Jana Chrzciciela w Olsztynie.
W latach swej świetności na zamku gościli polscy władcy: Kazimierz Wielki kilkakrotnie przebywał w Olsztynie (zapewne doglądając prac budowlanych), był tu również książę oleśnicki Konrad II Siwy (w roku 1391), a na przełomie XV i XVI wieku funkcję starosty sprawował królewicz Zygmunt Jagiellończyk (późniejszy król Zygmunt I Stary).

Ostrzeszów, woj. wielkopolskie, miasto powiatowe - zamek królewski
Zamek murowany (gotycki) zbudowano w połowie XIV wieku z inicjatywy króla Kazimierza III Wielkiego, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszych drewnianych umocnień. Ok. roku 1382 król Ludwik Andegaweński przekazał zamek i okręg (będący częścią ziemi wieluńskiej) w lenno księciu Władysławowi II Opolczykowi. W trakcie wojen Opolczyka z królem Władysławem Jagiełłą, zamek w Ostrzeszowie w trakcie kampanii z roku 1393, został zdobyty przez siły królewskie. Pierwotnie zamek składał się z muru obwodowego wspartego oraz 23-metrowej wieży, zbudowanej na planie kwadratu, na wysokości 11 metrów przechodzącej w ośmiobok. W połowie XV wieku nastąpiła rozbudowa założenia: wzdłuż północnego muru wzniesiono murowany 3-kondygnacyjny dom mieszkalny. Po zakończeniu działań wojennych w roku 1660, zamek ostrzeszowski został odbudowany. Kolejna przebudowa założenia miała miejsce w roku 1755, jednak już pod koniec XVIII zamek został opuszczony i popadł w ruinę. W XIX wieku mury zamkowe uległy częściowej rozbiórce. Zabezpieczenia pozostałości wieży i murów obwodowych dokonano w latach 60. XX wieku.

Żarki, woj. śląskie, pow. myszkowski - strażnica królewska/książęca
Strażnicę na trudno dostępnej skale wzniesiono w II połowie XIV wieku. Nie ma jednak pewności, czy fundatorem był król Kazimierz III Wielki, czy książę Władysław Opolczyk. Warownia składała się z dwóch części. Murowany zamek górny zajmował szczyt skały i otoczony był murem poprowadzonym po jej krawędzi. U podnóża skalnego ostańca znajdowało się gospodarcze podzamcze, zbudowane prawdopodobnie z drewna. Całość otoczona była wałem ziemnym i palisadą oraz fosą. W roku 1382 Władysław Opolczyk przekazał Przewodziszowice jako uposażenie opactwa paulinów na Jasnej Górze. Wiadomo również, iż w latach 1424-44 strażnica należała do sławnego rozbójnika, Mikołaja Kornicza (zwanego Siestrzeńcem), który miał ją użytkować jako swoją zbójecką siedzibę. W latach późniejszych zamek popadł w ruinę. Obecnie na skalnym ostańcu widoczne są jedynie relikty murów zamku górnego.