Aleksander I Jagiellończyk
Miał tedy Aleksander wzrost średni, twarz pociągłą, włosy przyczerniejsze, plecy rozrosłe, siłę dużą ale zaś dowcip przytępniejszy i dlategoż był milczącym.
O pochodzeniu i czynach Polaków ksiąg trzydzieści Marcina Kromera
1467
-(1 X) Aleksander (wraz z braćmi) rozpoczyna edukację pod kierunkiem kanonika krakowskiego Jana Długosza.
1472-1474
-Edukacja pod kierunkiem Filipo Buonaccorsi (Kallimacha), wybitnego włoskiego humanisty.
1479
-(9 X) Hołd Wielkiego Mistrza Krzyżackiego, Marcina Truchsessa w Nowym Korczynie.
1481
-(15 IV)
Kazimierz udaremnia spisek opozycji antyjagiellońskiej na Litwie (zmierzający do królobójstwa).
1485
-(6 III-19 IV) Sejm ziem pruskich w Toruniu.
-(18 VI)
Kazimierz (z
Janem Olbrachtem i Aleksandrem) wyprawia się do Mołdawii.
- (15 X) Hołd lenny hospodara mołdawskiego, Stefana Wielkiego w Kołomyi.
1491
-(X) Aleksander przybywa na Litwę.
1492
-(7 VI) Śmierć
Kazimierza Jagiellończyka.
-(20 VII) Sejm litewski w Wilnie.
- (20/28 VII) Elekcja Aleksandra na tron wielkoksiążęcy litewski.
- Zerwanie personalnej unii polsko-litewskiej.
-(6 VIII)
Przywilej wileński dla szlachty litewskiej.
1492-1493
-Najazdy Tatarów chana Mengli-Gireja na ziemie litewskie.
1493
-(wiosna) Początek wojny litewsko-moskiewskiej.
- Utrata ziemi wiaziemskiej (z Wiaźmą) na rzecz Moskwy.
-Zawarcie porozumienia z bratem i rywalem Mengli-Gireja, Izdemirem.
-(lato) Zniszczenie tatarskiego Tiahinia przez siły Bohdana Glińskiego, namiestnika putywlskiego i Izdemira.
1494
-(5 II) Aleksander zawiera traktat pokojowy z Moskwą.
- Potwierdzenie moskiewskiego panowania nad ziemią wiaziemską.
- Moskwa zwraca Litwie Opaków, Sierpiejsk, Masalsk, Mceńsk i Lubuck.
-Porażka wojsk polsko-litewskich pod Wiśniowcem z Tatarami.
-Spustoszenie i spalenie Bracławia przez wojska Stefana Wielkiego.
1495
-(15 II) Małżeństwo z
Heleną, córką Iwana III Srogiego, wielkiego księcia moskiewskiego.
-Spustoszenie Kijowa przez wojska tatarskie.
-Starcie z Tatarami pod Korcem.
-Edykt o wygnaniu Żydów z Wielkiego Księstwa Litewskiego.
-
Jan Olbracht proponuje Aleksandrowi, aby nadał Kijowszczyznę
Zygmuntowi.
-(18 XI) Lokacja Bielska Podlaskiego na prawie magdeburskim.
1496
-(II) Litewski sejm odrzuca propozycję nadania
Zygmuntowi Kijowa.
-(26 XI-XII) Zjazd z
Janem Olbrachtem i
Zygmuntem w Parczewie.
-Starcie z Tatarami pod Równem.
1497
-Tatarska wyprawa w okolice Krzemieńca.
- (1 V) Tatarzy mordują w Strygołowie (pod Mozyrem) metropolitę kijowskiego Makarego.
-Lokacja Łucka na prawie magdeburskim.
1498
-Najazdy moskiewskie na pograniczne ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego.
-(30 V) Aleksander mianuje Józefa metropolitą "kijowskim i wsiej Rusi".
-(4 X) Lokacja Połocka i Drohiczyna na prawie magdeburskim.
1499
-(14 III) Lokacja Mińska na prawie magdeburskim.
-(20 III) Przywilej na rzecz duchowieństwa greckiego (tzw.
Zwitek Jarosława).
-(24 VII)
Unia wileńska.
1500
-(wiosna) Najazd tatarski na Kijowszczyznę.
-(V) Wybucha wojna litewsko-moskiewska.
- Utrata Brańska i Putywla (6 VIII).
- (14 VII) Porażka wojsk litewskich (dowodzonych przez Konstantego Ostrogskiego) nad Wiedroszą.
-(3 VI) Potwierdzenie biskupstwu i kapitule wileńskiej wszystkich nadań poprzednich wielkich książąt litewskich.
-(VII) Aleksander przystępuje do antyhabsburskiego przymierza węgiersko-francuskiego.
-(jesień) Najazd Tatarów Mengli-Gireja na Kijowszczyznę.
1501
-(3 III) Aleksander zawiera w Wilnie antymoskiewskie przymierze z Wolterem von Plettenberg, Mistrzem Zakonu w Inflantach.
- (27 VIII) Niewykorzystane zwycięstwo wojsk inflanckich nad siłami moskiewskimi pod Izborskiem.
-Lokacja Litowyża na prawie magdeburskim.
-Zacieśnienie przymierza z Szachem-Achmatem, chanem Tatarów zawołżańskich.
- (IX) Tatarzy Szacha-Achmata odbijają Rylsk i Nowogród Siewierski z rąk moskiewskich.
-(17 VI) Śmierć
Jana Olbrachta.
- (25 VII) Aleksander zgłasza swoją kandydaturę do tronu polskiego.
- (14 IX-3 X) Sejm w Piotrkowie.
- (3 X) Elekcja Aleksandra na tron polski, m.in. dzięki działaniom i wsparciu udzielonemu przez brata Fryderyka.
-(15 IX-6 XI) Sejm w Mielniku.
-(4 XI) Wojska litewskie (pod dowództwem braci Zasławskich) zostają rozbite pod Mścisławiem przez siły moskiewskie.
📖
1501 - trzecia niedziela Adwentu przed Św. Łucją, Aleksander, książę litewski, koronowany na króla Polski. - Rocznik poznański młodszy-(12 XII) Aleksander zostaje koronowany w katedrze wawelskiej (przez brata
Fryderyka).
1501-1505
-Konflikt dyplomatyczny z
Janem V zatorskim (prawdopodobnie spowodowany kwestią Wadowic, które król uznawał za lenno koronne, a
Jan za władztwo swej bratanicy Agnieszki).
- Jan odmawia złożenia hołdu lennego królowi polskiemu.
- (1503) Aleksander nadaje Wadowice wojewodzie łęczyckiemu Piotrowi Myszkowskiemu.
- (15 VII 1505) Jan składa hołd lenny Aleksandrowi.
1502
-(VI) Aleksander udaje się na Litwę i powierza bratu
Fryderykowi rządy namiestnicze w Koronie.
-(lato) Najazd tatarski na Litwę i Polskę.
-(IX) Udana obrona Smoleńska przed wojskami moskiewskimi.
-(13 IX) Zwycięstwo wojsk inflanckich nad Moskwą w bitwie nad jeziorem Smolińskim.
-(1 X) Utrata Pokucia na rzecz Mołdawii.
-(9 X) Sułtan Bajazyd II podpisuje pięcioletni rozejm z Aleksandrem.
-(XII) Aleksander powołuje pod broń ludność wiejską (tzw.
Ordynacja obrony Rusi).
1503
-(4 I) Lokacja Wysokiego (Mazowieckiego) na prawie magdeburskim.
-(14 III) Śmierć brata
Fryderyka Jagiellończyka.
-Aleksander zezwala na powrót Żydów na Litwę.
-Rozpoczęcie prac przy obwarowywaniu Wilna murami.
-(28 III) Rozejm z Moskwą (zawarty na 6 lat).
- Litwa traci ziemię czernichowską, siewierską, werchocką oraz szeroki pas ziemi od Droholewia do Topolca i Newla.
📖
Gdy księżna umarła, brat jej, król Aleksander z Polski, znów zażądał od księcia domen bytowskiej i lęborskiej. Atoli książę - z przyczyny często już przedtem przytaczanej - nie chciał mu ich odstąpić. Miał też teraz po swej stronie znacznie więcej racji, albowiem nie wypłacono mu jeszcze posagu, mianowicie 30 000 węgierskich guldenów. Toteż król musiał zostawić tę sprawę, jakkolwiek chętnie by związał księcia Bogusława z polskim królestwem. Ofiarował się tedy, że zostawi mu te domeny w dziedzinę i doda jeszcze Wałcz oraz Drahim, a póki żyje, będzie mu płacił co roku czterysta węgierskich guldenów. Książę Bogusław jednakże przyjąć tego nie chciał, choć zatrzymał przecie Bytów oraz Lębork. - Pomerania Tomasza Kantzowa-(12 VIII) Śmierć siostry Anny, żony
Bogusława X.
- Aleksander występuje do Bogusława z żądaniem zwrotu ziemi lęborskiej i bytowskiej, przekazanych (na warunkach wiernej ręki, czyli bez nawiązania stosunku lennego) w roku 1455 jego ojcu, Erykowi II.
- Bogusław odmawia zwrotu, wobec nie otrzymania całości posagu Anny.
- Rozpoczęcie negocjacji z Bogusławem X w sprawie regulacji statusu prawnego okręgu lęborskiego i bytowskiego.
-Lokacja Lewkowa na prawie magdeburskim.
1504
-(21 I-13 III) Sejm w Piotrkowie.
- Uchwalenie podatku czynszowego.
- Przywilej piotrkowski.
- (14 III) Aleksander nadaje w lenno Stanisławowi i Januszowi, synom Konrada III Rudego, ziemię warszawską, wyszogrodzką, zakroczymską, ciechanowską, łomżyńską i Nowogród.
- Potwierdzenie przywileju na rzecz duchowieństwa ruskiego.
-(5-6 IV) Aleksander reguluje stosunki z Prusami (tzw.
Ordynacja Pruska).
- Rozszerzenie uprawnień i wzrost roli starosty malborskiego.
- Potwierdzenie przywilejów pruskich.
1505
-Aleksander otrzymuje Złotą Różę z rąk papieża Juliusza II.
-(11 V) Lokacja Łosocic na prawie magdeburskim.
-(30/31 III-31 V) Sejm w Radomiu.
- (V) Przywilej radomski (tzw. Konstytucja Nihil Novi).
- Wydanie Statutu Łaskiego - kompilacji prawa obowiązującego w państwie.
-(6 IX) Podpisanie umowy z hospodarem mołdawskim, Bogdanem III Jednookim.
- Polska odzyskuje Pokucie.
- Aleksander obiecuje Bogdanowi rękę swej siostry, Elżbiety.
1506
-(16 III) Aleksander wydaje uniwersał w sprawie wydania siostry Elżbiety za Bogdana III Jednookiego.
-Zatwierdzenie
Statutu Łaskiego.
-(24 VII) Aleksander uznaje następstwo
Zygmunta, na wypadek swej śmierci.
-(5 VIII) Wojska litewskie (pod dowództwem marszałka nadwornego litewskiego Michała Glińskiego) rozbijają Tatarów Bity-Gireja pod Kleckiem.
-(19 VIII) Śmierć Aleksandra I Jagiellończyka w Wilnie.
