Zygmunt III Waza
(szw. Sigismund Vasa)
Osoba JKMci jest prawdziwie kawalerska, kształtnej kibici, twarz podługowata, czoło wysokie, nos kształtny, lecz trochę za duży, bródka niewielka orzechowa, oczy duże, wzrok łagodny i uprzejmy.
Diariusz legacji kardynała Gaetano
terytorium | poprzednik (pokrewieństwo) | okres panowania | następca (pokrewieństwo) |
---|
Rzeczpospolita | Stefan I Batory | 1587 - 1632 (♔ 1587) | Władysław IV Waza (syn) |
|
Szwecja | Jan III Waza (ojciec) | 1592 - 1599 (♔ 1594) | Karol Sudermański (stryj) |
1587
-(2 II-9 III) Sejm konwokacyjny (pod laską Stanisława Uchańskiego).
-(30 VI-22 VIII)
Sejm elekcyjny w Warszawie (pod laską Kaspra Dębińskiego i Pawła Orzechowskiego).
- (19 VIII) Zygmunt zostaje wybrany na króla (m.in. dzięki staraniom dyplomatycznym Anny Jagiellonki).
- (22 VIII) Elekcja arcyksięcia Maksymiliana (III) Habsburga (dokonana głównie przez magnaterię, na czele z rodem Zborowskich).
-(8 IX) Jan Zamoyski zajmuje Kraków i zabezpiecza insygnia koronacyjne (w celu koronacji Zygmunta).
-(15 IX) Traktat kalmarski z Janem III Wazą.
- Regulacja wzajemnych stosunków Rzeczpospolitej ze Szwecją.
-
Maksymilian Habsburg zaprzysięga
pacta conventa w Ołomuńcu (27 IX) i wkracza zbrojnie do Polski (5 X).
-(7 X) Zygmunt przybywa do Rzeczypospolitej (do Gdańska).
- Zaprzysiężenie pactów conventów w klasztorze oliwskim.
-(4 XI) Spotkanie z
Anną Jagiellonką w Piotrkowie.
-(9 XII) Zygmunt przybywa do Krakowa.
- (27 XII) Koronacja Zygmunta Wazy w katedrze wawelskiej.
1587-1588
-(10 XII-30 I) Sejm koronacyjny (pod laską Jana Gajewskiego).
- Zygmunt obiecuje darowanie win wszystkim, którzy wystąpili przeciwko jego elekcji.
- Zatwierdzenie litewsko-moskiewskiego rozejmu (zawartego na 15 lat).
- (27 I) Litwini dokonują formalnego uznania Zygmunta za swego władcę.
- (28 I) Zatwierdzenie Trzeciego Statutu Litewskiego.
1588
-(24 I) Jan Zamoyski rozbija siły
Maksymiliana Habsburga pod Byczyną.
1589
-(6 I) Początek obowiązywania
Trzeciego Statutu Litewskiego.
-(5 III-23 IV) Sejm pacyfikacyjny (pod laską Dymitra Chaleckiego).
- Szlachta odrzuca projekt reform państwowych przygotowany przez Jana Zamoyskiego (głównie z powodu zamieszczenia przepisu o wykluczeniu Habsburgów z grona kandydatów do tronu Rzeczypospolitej).
-(9 III) Traktat bytomsko-będziński z Habsburgami (zawarty dzięki mediacji kardynała Aldobrandiniego).
- Cesarz, arcyksiążęta i kraje cesarskie uznają Zygmunta królem i zobowiązują się do nie wiązania się wrogimi Rzeczypospolitej i Szwecji układami z Moskwą i zwrotu Lubowli.
- (24 V) Zygmunt zaprzysięga postanowienia układu w Lublinie.
- Zaprzysiężenie układu przez arcyksiążąt: Karola (30 V), Ferdynanda (5 VI) i Ernesta (10 VI) oraz przez cesarza (10 VII).
-Wyprawa kozacka przeciwko Tatarom.
- Kozacy zdobywają i palą Eupatorię.
-(VIII) Odwetowy najazd tatarsko-turecki na Rzeczpospolitą.
- Wojska tureckie palą pograniczny Śniatyń.
- Pobicie Tatarów pod Baworowem.
-(7 IX-X) Zjazd z Janem III Wazą w Rewlu.
- Jan III wzywa Zygmunta do porzucenia Rzeczypospolitej i powrotu do Szwecji.
1590
-(8 III-21 IV) Sejm w Warszawie (pod laską Hieronima Gostomskiego).
- Pozbawienie arcyksięcia Maksymiliana Habsburga prawa do ubiegania się kiedykolwiek o tron polski.
- Uchwalenie zakazu samowolnych wypraw kozackich.
- Wydzielenie z królewszczyzn majątków (tzw. ekonomii) oraz dochodów na utrzymanie króla i dworu.
- Ostateczne oddzielenie skarbu publicznego od królewskiego.
1590-1591
-(2 XII-15 I) Obrady sejmu (pod laską Jana Izdbińskiego-Rusieckiego).
- Ograniczenie władzy urzędu hetmańskiego.
- (I 1591) Rozejm z Moskwą (zawarty do 15 sierpnia 1602 roku).
1591
-(23-25 V) Zamieszki na tle religijnym (antyprotestanckie) w Krakowie.
-(25 VII) Zjazd szlachecki w Chmielniku.
- Szlachta żąda wyjaśnień od Zygmunta w sprawie jego roli w przeciwdziałaniu tumultom religijnym.
1591-1593
-Pierwsze powstanie kozackie na Ukrainie pod wodzą Krzysztofa Kosińskiego.
- (XII 1591/1592) Kozacy zdobywają Białą Cerkiew, Perejasław i Trypole.
- (1592) Powstanie rozszerza się na Wołyń, Bracławszczyznę i Kijowszczyznę (wobec nieudanych rozmów pokojowych z komisarzami królewskimi).
- (2 II 1593) Buntownicy zostają rozbici pod Piątkiem (na Wołyniu) przez nadworne wojska Ostrogskich.
- Krzysztof Kosiński zawiera ugodę z Konstantym Ostrogskim.
- (lato 1593) Kozacy wznawiają działania zbrojne (przeciwko Wiśniowieckim).
- (VIII) Nieudany atak buntowników na Czerkasy.
- Śmierć Krzysztofa Kosińskiego.
- Zawarcie ugody.
1592
-(3 V) Małżeństwo
per procuram z Anną, córką Karola II Habsburga, arcyksięcia austriackiego (zawarte w Wiedniu poprzez marszałka wielkiego litewskiego Albrechta Radziwiłła i biskupa krakowskiego Jerzego Radziwiłła).
- (26 V) Przyjazd Anny Habsburżanki do Krakowa.
- (31 V) Ślub z Anną i jej koronacja w katedrze wawelskiej.
-(1 VI) Zjazd (nielegalny) szlachty w Jędrzejowie.
- Szlachta domaga się wszczęcia dochodzenia przeciwko Zygmuntowi i grozi mu detronizacją, wobec planów przekazania tronu Ernestowi Habsburgowi (był to zarzut rozgłaszany bezpodstawnie przez Jana Zamoyskiego).
-(7 IX-19 X) Sejm inkwizycyjny (pod laską Jana Paca).
- Zygmunt rezygnuje z projektu wyjazdu do Szwecji.
-(17 XI) Śmierć Jana III Wazy, króla szwedzkiego.
- Zygmunt zostaje powołany na tron szwedzki.
1593
-(4 V-15 VI) Sejm w Warszawie (pod laską Mikołaja Daniłowicza).
- (15 VI) Zygmunt uzyskuje zgodę na opuszczenie Rzeczypospolitej w celu przejęcia władzy w Szwecji.
-(3 VIII) Wyjazd do Szwecji.
- Pozostawienie (w rękach Anny Jagiellonki) córki Anny Marii, jako zakładniczki gwarantującej powrót pary królewskiej do Rzeczypospolitej.
1594
-Podniesienie szkoły średniej z Zamościu do rangi Akademii Zamoyskiej.
-(19 II) Koronacja Zygmunta na króla Szwecji w Uppsali.
-(18 VIII) Powrót do Rzeczypospolitej (do Gdańska).
1595
-(6 II-21 III) Obrady sejmu (pod laską Stanisława Sasina Karśnickiego).
-Jan Zamoyski wyprawia się na Mołdawię.
- Osadzenie Jeremiego Mohiły, sprzymierzeńca Rzeczypospolitej, na tronie hospodarskim.
- (21 VIII) Jeremi Mohiła składa hołd Rzeczypospolitej.
- (19-20 X) Pobicie wojsk tatarsko-tureckich pod Cecorą.
1595-1596
-Powstanie kozackie na Ukrainie pod wodzą Semena Nalewajki.
- (11 XII 1595) Buntownicy zdobywają i pustoszą Mohylew.
- (II 1596) Hetman polny koronny Stanisław Żółkiewski zwycięża oddziały Nalewajki nieopodal Przyłuki.
- (IV 1596) Nieudana próba zdobycia Perejesławia przez Kozaków.
- (IV 1596) Stanisław Żółkiewski zwycięża pod Ostrym Kamieniem.
- (26 V-7 VI 1596) Buntownicy zostają osaczeni na uroczysku Sołonica (nad rzeka Sułą).
- (7 VI 1596) Kapitulacja powstańców kozackich (wojska hetmańskie dokonują rzezi części jeńców).
1596
-(26 III-13 V) Obrady sejmu (pod laską Piotra Myszkowskiego).
- Sejm uchwala wysłanie poselstwa do Szwecji (do regenta Karola Sudermańskiego) z upomnieniem, aby dochowywano należytego posłuszeństwa Zygmuntowi.
-(6-10 X) Synod w Brześciu Litewskim.
- Ustanowienie unii kościelnej (podporządkowanie Kościoła prawosławnego papieżowi - w przyszłości Kościół greckokatolicki).
- Początek rozłamu w Kościele prawosławnym (wobec opozycyjnej postawy tzw. dyzunitów).
1597
-(10 II-25 III) Obrady sejmu (pod laską Piotra Myszkowskiego).
-(11 IV) Semen Nalewajka zostaje ścięty w Warszawie.
1598
-(10 II) Śmierć Anny Habsburżanki.
-(8 III-13 IV) Obrady sejmu (pod laską Floriana Gomolińskiego).
- Sejm przyjmuje Korekturę pruską - zbiór praw Prus Królewskich.
- Uchwalenie zgody (i podatków) na wyprawę Zygmunta do Szwecji.
-(8 V)
Maksymilian Habsburg ostatecznie rezygnuje z praw do tronu polskiego.
-(10 VII) Zatwierdzenie traktatu bytomsko-będzińskiego przez króla Hiszpanii, Filipa II Habsburga.
-(3 VIII-9 XI) Wyprawa do Szwecji.
- (VIII) Zajęcie twierdz w Sztokholmie i Kalmarze.
- (25 IX) Klęska pod Linköping ze stronnikami Karola Sudermańskiego.
- (29 IX) Zygmunt zobowiązuje się do zwołania sejmu (riksdagu) do Sztokholmu, rozpuszczenia wojsk cudzoziemskich i wydania Kalmaru.
1599
-(2 V) Szwedzi odbijają Kalmar (wobec braku żywności u obrońców).
-(24 VII) Riksdag sztokholmski detronizuje Zygmunta.
- Zygmunt odrzuca propozycję przekazania tronu nieletniemu synowi Władysławowi, pod warunkiem jego przyjazdu do Szwecji i wychowania w wierze luterańskiej.
-Opanowanie Mołdawii przez wrogiego Rzeczypospolitej Michała Walecznego.
1600
-(20 I) Król Hiszpanii, Filip III Habsburg nadaje Zygmuntowi Order Złotego Runa.
-(9 II-21 III) Obrady sejmu (pod laską księcia świrskiego).
- (12 III) Zygmunt inkorporuje Estonię do Rzeczypospolitej.
-Detronizacja "polskiej" linii Wazów przez sejm szwedzki.
-Wybucha wojna ze Szwecją.
- Szwedzi zajmują Inflanty.
- Udana obrona oblężonej Rygi.
-(IX-X) Jan Zamoyski wyprawia się na Wołoszczyznę.
- (20 X) Zwycięstwo nad Telezyną nad wojskami Michała Walecznego.
- Ponowne osadzenie Jeremiego Mohiły na tronie hospodarskim.
1600-1601
-Nieudane rokowania z carem Borysem Godunowem.
- (4 XII 1600) Kanclerz Lew Sapieha przedstawia propozycję unii Rzeczypospolitej i Moskwy, opartą na zasadzie równouprawnienia (także katolicyzmu i prawosławia).
1601
-(7 I) Zwycięstwo nad Szwedami pod Kiesią.
-(7 II-13 III) Obrady sejmu (pod laską Zbigniewa Ossolińskiego).
- Nadawanie szlachectwa możliwe wyłącznie za zgodą sejmu.
- (25 II) Zygmuntowi zostaje wręczony Order Złotego Runa.
- (11 III) Rozejm z Moskwą (zawarty do 15 sierpnia 1622 roku).
- (13 III) Sejm nakazuje likwidację wszystkich mennic w Koronie za wyjątkiem krakowskiej albo olkuskiej.
- Zamknięcie mennic w Bydgoszczy, Gdańsku, Lublinie, Łobżenicy, Malborku, Olkuszu, Poznaniu i Wschowie.
-(23 VII) Zwycięstwo hetmana wielkiego litewskiego Krzysztofa "Pioruna" Radziwiłła nad Szwedami pod Kokenhausen.
1602
(17 I) Zygmunt zaprzysięga układ rozejmowy z Moskwą.
-Zajęcie Fellina i Białego Kamienia przez siły polskie.
-Zwycięstwo nad Szwedami pod Rewlem.
-Otwarcie w Rakowie szkoły ariańskiej.
1603
-(4 II-5 III) Obrady sejmu (pod laską Feliksa Kryskiego).
-(5 III) Hetman polny litewski Jan Karol Chodkiewicz zwycięża Szwedów w starciu pod Rakvere.
1604
-(23 IX) Zwycięstwo Jana Karola Chodkiewicza nad Szwedami pod Białym Kamieniem.
1604-1606
-Pierwsza
dymitriada w Rosji (magnateria polska próbuje wprowadzić na tron carski własnego kandydata, rzekomego syna Iwana Groźnego).
- (X 1604) Dymitr Samozwaniec wyrusza na Rosję (przy wsparciu polskiego magnata, Jerzego Mniszcha).
- (31 I 1605) Porażka wojsk Dymitra Samozwańca pod Dobryniczami.
- (13 IV 1605) Śmierć cara Borysa Godunowa.
- (7 V 1605) Wojska carskie przechodzą na stronę Dymitra.
- (10 VI 1605) Bojarzy mordują syna Borysa, Fiodora (i jego matkę).
- (31 VII 1605) Koronacja Dymitra Samozwańca na cara.
- (26/27 V 1606) Bunt Szujskich.
- Dymitr zostaje zamordowany.
- (29 V) Wasyl Szujski koronuje się na cara.
1605
-(20 I-3 III) Sejm w Warszawie (pod laską Stanisława Białłozora).
- Upada projekt reformy systemu politycznego Rzeczypospolitej.
-(11 V) Zygmunt przekazuje administrację Prus Książęcych Joachimowi Fryderykowi, elektorowi brandenburskiemu.
-(VIII-IX) Wielka ofensywa szwedzka w Inflantach.
- Szwedzi rozpoczynają oblężenie Rygi.
- (27 IX) Rozbicie wojsk szwedzkich pod Kircholmem przez Jana Karola Chodkiewicza, hetmana wielkiego litewskiego.
-(23 X) Małżeństwo
per procuram z
Konstancją, córką Karola II Habsburga, arcyksięcia austriackiego (zawarte w Grazu poprzez marszałka wielkiego koronnego Zygmunta Myszkowskiego i biskupa łuckiego Marcina Szyszkowskiego).
- (11 XII) Ślub z Konstancją i jej koronacja w katedrze wawelskiej.
1606
-(7 III-18 IV) Obrady sejmu (pod laską Stanisława Ryszkowskiego).
-Wyparcie floty szwedzkiej z Zatoki Gdańskiej przez okręty polskie.
-Łupieżcza wyprawa kozacka na Warnę, Kilię i Białogród.
-Pobicie Tatarów przez Stanisława Żółkiewskiego pod Udyczem.
1606-1609
-Rokosz Mikołaja Zebrzydowskiego (sandomierski).
- Antykrólewskie zjazdy opozycji (pod przywództwem wojewody krakowskiego, Mikołaja Zebrzydowskiego i księcia Janusza Radziwiłła) w Stężycy (9-22 IV 1606), Lublinie (4 VI 1606) i Sandomierzu (VIII 1606).
- (8 X 1606) Zygmunt zawiera z rokoszanami ugodę w Janowcu.
- (24 VI 1607) Rokoszanie ogłaszają w Jeziornej detronizację Zygmunta.
- (6 VII 1607) Pokonanie rokoszan w bitwie pod Guzowem przez wojska królewskie pod dowództwem Stanisława Żółkiewskiego.
- (15 I-26 II 1609) Sejm ogłasza amnestię dla uczestników rokoszu.
1608
-(20 VII) Podpisanie (w Moskwie) rozejmu polsko-moskiewskiego.
-Kozacy napadają na miasto Perekop (na Krymie).
1609
-(10 III) Wrogi Rzeczypospolitej sojusz wojskowy Moskwy ze Szwecją (zawarty w Wyborgu).
-Zwycięstwo polskiej floty nad Szwedami w bitwie w porcie Salis.
-Odbicie Parnawy z rąk szwedzkich.
-Rozbicie wojsk szwedzkich pod Rygą przez oddziały Jana Karola Chodkiewicza.
-(18 VIII) Zygmunt wyprawia się przeciwko Wasylowi Szujskiemu.
- (1 X) Rozpoczęcie oblężenia Smoleńska.
1610
-(4 VII) Stanisław Żółkiewski zwycięża Rosjan (i wspierające ich oddziały szwedzkie) pod Kłuszynem.
- (4 VII) Kapitulacja załogi Cariewa Zajmiszcza.
-(27-28 VIII) Stanisław Żółkiewski zawiera (w imieniu Zygmunta) układ z bojarami moskiewskimi.
- Ogłoszenie królewicza Władysława carem rosyjskim.
- Zygmunt zostaje zobowiązany do zwrotu zdobytych zamków.
- Eks-car Wasyl Szujski i jego bracia zostają wydani w ręce polskie.
-(8 X) Pozostawienie polskiej załogi na Kremlu.
1611
-(III) Wybuch powstania w Moskwie.
- (30 III) Polska załoga podpala Moskwę.
-(13 VI) Zdobycie Smoleńska.
-(26 IX-9 XI) Obrady sejmu (pod laską Jana Swoszowskiego).
- (16 X) Rozejm ze Szwecją.
- (28 X) Kolegium Jezuickie w Poznaniu, na mocy przywileju Zygmunta III, staje się uniwersytetem.
- (29 X) Eks-car Wasyl Szujski (wraz z braćmi Iwanem i Dymitrem) składa hołd Zygmuntowi na zamku warszawskim.
- Uwięzienie braci Szujskich na zamku w Gostyninie.
- (5 XI) Sejm przenosi (mimo protestów stanów pruskich) lenno pruskie na Hohenzollernów brandenburskich, w przypadku wymarcia Hohenzollernów pruskich.
-(16 XI) Hołd pruski margrabiego brandenburskiego, Jana Zygmunta Hohenzollerna.
-(XI) Turcy usuwają hospodara mołdawskiego Konstantego Mohiłę i osadzają na tronie mołdawskim Stefana Tomżę.
1612
-Wyprawa Stefana Potockiego do Mołdawii (w celu ponownej intronizacji Konstantego Mohiły).
- (19 VII) Porażka pod Sasowym Rogiem.
- Stefan Potocki dostaje się do niewoli.
-(12 lub 22 IX) Śmierć Wasyla Szujskiego w polskiej niewoli w Gostyninie.
-Zwycięstwo Kozaków nad Tatarami pod Białą Cerkwią.
-(6 XI) Siły bojarów wypierają polską załogę z Kremla.
1612-1613
-Nieudana wyprawa Zygmunta i
Władysława do Moskwy (po koronę carską dla
Władysława).
- (2 X 1612) Przybycie do Smoleńska.
- (4 I 1613) Zygmunt odrzuca propozycję (bojarów moskiewskich) przekazania Władysławowi korony carskiej, pod warunkiem jego przejścia na prawosławie, zwrotu Smoleńska oraz potwierdzenia praw.
- (17 II 1613) Powrót do Warszawy.
- (14 III 1613) Michał Romanow zostaje koronowany na cara rosyjskiego.
1613
-(28 II-2 IV) Obrady sejmu (pod laską Maksymiliana Przerębskiego).
- Powstanie Trybunału Skarbowego w Radomiu.
-(23 III) Zygmunt zawiera przymierze z Habsburgami.
-Łupieżcze wyprawy kozackie na Krym.
-Zwycięstwo Kozaków w bitwie morskiej z Turkami pod Oczakowem.
-(3-24 XII) Sejm nadzwyczajny w Warszawie (pod laską Aleksandra Korwina Gosiewskiego).
1614
-Zdobycie i spalenie Synopy przez siły kozackie.
-(10 X) Komisja w Żytomierzu dotycząca spraw kozackich.
- Przywrócony zostaje rejestr kozacki.
- Zakaz organizowania samowolnych wypraw wojennych przez Kozaków.
1615
-(12 II-27 III) Obrady sejmu (pod laską Jana Świętosławskiego).
-Zdobycie i spalenie tureckich portów w Mizewnie i Archioce przez Kozaków.
-(jesień) Wyprawa mołdawska Michała Wiśniowieckiego i Samuela Koreckiego.
- Wygnanie Stefana Tylży i przekazanie tronu hospodarskiego Aleksandrowi Mohile.
1616
-(26 IV-7 VI) Obrady sejmu (pod laską Jakuba Szczawińskiego).
-(lato) Wojska Samuela Koreckiego i Aleksandra Mohiły zostają rozbite przez Turków.
-Złupienie Kaffy i Trapezuntu przez Kozaków.
-(12 XI) Stanisław Żółkiewski zawiera układ pokojowy z nowym hospodarem mołdawskim, Michałem Radulem.
1617
-(14 VIII) Utrata Parnawy na rzecz Szwedów.
-(23 IX) Układ polsko-turecki w Buszy.
- Zygmunt zobowiązuje się do pełnej neutralności w sprawach mołdawskich oraz do powstrzymywania łupieżczych wypraw kozackich.
1617-1618
-Wyprawa królewicza
Władysława w celu objęcia tronu carskiego w Moskwie.
- Zajęcie Dorohobuża (11 X 1617), Wiaźmy (28 X 1617) i Cariewa Zajmiszcza.
- Nieudana próba zdobycia Możajska (8 XII 1617) i Borisowa Gorodiszcza (7 VII 1618).
- (10-11 X 1618) Nieudane próby zdobycia Moskwy.
- (11 XII 1618 albo 3 I 1619) Rozejm w Dywilinie (zawarty na 14 lat).
- Korona uzyskuje ziemię czernihowską i siewierską, a Wielkie Księstwo Litewskie odzyskuje ziemię smoleńską.
- Rzeczpospolita osiąga obszar około 1 mln km2 - największą powierzchnię w swej historii.
1618
-(13 II-III) Obrady sejmu (pod laską Krzysztofa Wiesiołowskiego).
-(18 VIII) Śmierć Albrechta Fryderyka Hohenzollerna.
- Połączenie Prus Książęcych z Brandenburgią (poprzez osobę Jana Zygmunta Hohenzollerna).
-Najazdy tatarskie na Podole.
1619
-(II-III) Obrady sejmu (pod laską Jana Świętosławskiego).
-(/13 IV) Nadanie synowi
Władysławowi stanowiska administratora nowo zdobytych ziem ruskich.
- (1620) Zatwierdzenie decyzji Zygmunta przez sejm.
-(V) Odrzucenie propozycji katolików czeskich przejęcia korony czeskiej przez
Władysława.
-Zygmunt udziela militarnego wsparcia Habsburgom w wojnie z księciem siedmiogrodzkim, Gaborem Bethlenem (wysyła oddziały lekkiej jazdy, pod dowództwem Aleksandra Lisowskiego - tzw.
Lisowczyków).
- (21 XI) Lisowczycy zwyciężają siły węgierskie Jerzego Rakoczego pod Humenném (i dokonują odsieczy oblężonego Wiednia).
- Habsburgowie utrzymują koronę węgierską.
-Ugoda rastawiecka z Kozakami zwiększająca rejestr do 3000.
1620
-(III) Złamanie unii brzeskiej.
- Odnowienie hierarchii Kościoła prawosławnego w Kijowie (bez zgody króla i sejmu).
-Wybucha wojna z Turcją.
- Hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski wyprawia się do Mołdawii w celu uzyskania pomocy hospodara Kaspera Gratianiego przeciw Turcji.
- (17 IX-6 X) Bitwa pod Cecorą.
- (7 X) Śmierć Stanisława Żółkiewskiego w okolicach Mohylowa Podolskiego, podczas odwrotu spod Cecory.
-Udana obrona Lwowa przed Tatarami.
-(3 XI-11 XII) Obrady sejmu (pod laską Jakuba Szczawińskiego).
-(15 XI) Zamach w Warszawie na życie Zygmunta III.
1621
-(VII) Odparcie najazdu tatarskiego na Podole.
-(VIII) Szwedzi najeżdżają na Inflanty.
- Utrata Rygi (25 IX) i Mitawy (15 X).
-(23 VIII-IX) Obrady sejmu (pod laską Jana Druckiego Sokolińskiego).
-(27 VIII) Starcie Kozaków z oddziałami turecko-tatarskimi nad Prutem.
-(1 IX-9 X) Udana obrona oblężonego Chocimia.
- (24 IX) Śmierć Jana Karola Chodkiewicza.
-(9 X) Podpisanie traktatu pokojowego z Turcją.
- Ustalenie granicy na Dniestrze.
- Rzeczpospolita uznaje prawa tureckie do Mołdawii.
1622
-(5 VII) Hetman polny litewski Krzysztof Radziwiłł odbija Mitawę z rąk szwedzkich.
-(10 VIII) Zawarcie rozejmu ze Szwedami w Mitawie.
- Szwecja utrzymuje swoje zdobycze w Inflantach.
1623
-(24 I-5 III) Obrady sejmu (pod laską Jakuba Sobieskiego).
-(VI) Rozpoczęcie blokady Gdańska przez eskadrę okrętów szwedzkich.
1624
-(11-28 II) Obrady sejmu (pod laską Jana Łowickiego).
-(V-VI) Najazd tatarski Kantemira murzy.
- Udana obrona Przemyśla.
- Spalenie Iwonicza przez oddziały tatarskie.
- (20 VI) Stanisław Koniecpolski pokonuje Tatarów pod Martynowem.
- (22 VI) Ostateczne rozbicie wojsk tatarskich pod Chocimierzem.
-Królowa
Konstancja zakupuje dobra żywieckie (stanowe Państwo Żywieckie) za kwotę 600 000 złotych.
1625
-(5 I-III) Obrady sejmu (pod laską Jana Druckiego Sokolińskiego).
-(27 VI) Król Szwecji, Gustaw Adolf wkracza do Inflant.
- Udana obrona Dyneburga.
- Utrata Dorpatu, Mitawy, Kokenhausen i Birży.
-(lato) Wybucha powstanie kozackie na Ukrainie pod wodzą Marka Żmajły.
- (X) Kozacy zostają osaczeni w okolicach Kryłowa przez wojska Stanisława Koniecpolskiego.
- Nieudane rokowania pokojowe.
- (X) Zwycięskie starcia z Kozakami pod Kryłowem i nad Cybulnikiem.
- (X/XI) Marek Żmajła zostaje obalony przez starszyznę kozacką.
- Nowym hetmanem kozackim zostaje Michał Doroszeńko.
- (5 XI) Ugoda na uroczysku Niedźwiedzie Łozy (nad Jeziorem Kurukowskim).
- Zakaz samowolnych wypraw wojennych.
- Zmniejszenie rejestru do 6000.
-Pokonanie Tatarów przez Kozaków rejestrowych w bitwie pod Białą Cerkwią.
1626
-(27 I-10 III) Obrady sejmu (pod laską Jakuba Sobieskiego).
-(5 VII) Wojska szwedzkie lądują w Piławie.
- Porażka wojsk litewskich pod Walmojzą.
- Szwedzi zajmują Malbork, Tczew, Gniew i Puck.
- Udana obrona Gdańska.
- (22 IX-1 X) Nierozstrzygnięta bitwa ze Szwedami pod Gniewiem.
-(10-29 XI) Sejm w Toruniu (pod laską Marcina Żegockiego).
- Zygmunt podejmuje próbę (nieudaną) reformy skarbowej.
- Powołanie Komisji Okrętów Królewskich.
-(9-13 X) Pobicie Tatarów pod Białą Cerkwią przez regimentarza wojsk ukraińskich Stefana Chmieleckiego.
1627
-Ofensywa przeciwko Szwedom.
- Odzyskanie Pucka (IV) i Gniewa (13 VII).
- (16 IV) Stanisław Koniecpolski zwycięża Szwedów pod Czarnem.
- (17-18 VIII) Nierozstrzygnięta bitwa pod Tczewem.
- (28 XI) Zwycięstwo polskiej floty (pod dowództwem admirała Arendta Dijckmana) nad eskadrą okrętów szwedzkich w bitwie na redzie Gdańska (tzw. bitwa pod Oliwą).
- Śmierć admirała Dijckmana.
-(12 X-24 XI) Obrady sejmu (pod laską Aleksandra Chaleckiego).
1628
-Szwedzi zdobywają Brodnicę.
-(27 VI-18 VII) Obrady sejmu (pod laską Jakuba Sobieskiego).
- Modyfikacja artykułów okrętowych.
1629
-(9 I-20 II) Obrady sejmu (pod laską Macieja Manieckiego).
-(zima) Nieudana próba odbicia Brodnicy z rąk szwedzkich.
-(I) Zygmunt przekazuje polską flotę wojenną (9 galeonów) na służbę habsburskiej Lidze Katolickiej.
- (8 II) Polska flota wojenna przybywa do Wismaru.
-(11-12 II) Wojska Stanisława Potockiego zostają pokonane przez Szwedów pod Górznem.
-(27 VI) Stanisław Koniecpolski rozbija wojska szwedzkie pod Trzcianą.
-(26 IX) Zygmunt zawiera rozejm ze Szwecją w Altmarku.
- Szwecja zachowuje porty pruskie (bez Gdańska, Pucka i Królewca).
-(9 IX) Wojska koronne regimentarza wojsk ukraińskich Stefana Chmieleckiego zwyciężają Tatarów pod Bursztynem.
-(13-28 XI) Sejm nadzwyczajny (pod laską Stefana Paca).
1630
-(18 II) Szwecja uzyskuje prawo do poboru 3,5% cła od Gdańska.
-(III-VI) Powstanie kozackie na Ukrainie pod wodzą Tarasa Fedorowicza.
- (4 IV) Wojska koronne zostają rozbite pod Korsuniem.
- (1 V) Buntownicy plądrują i niszczą polskie dwory na Ukrainie (tzw. Noc Tarasowa).
- (17 V) Hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski uderza na obóz kozacki pod Perejesławiem.
- (8 VI) Ugoda perejesławska.
- Zwiększenie rejestru kozackiego do 8000.
1631
-(29 I-13 III) Obrady sejmu (pod laską Jerzego Ossolińskiego).
- Potwierdzenie wolnej elekcji w Rzeczypospolitej (konstytucja Warunek wolnej elekcji).
- Uchwalenie konstytucji ustanawiających pokój religijny (Zatrzymanie pokoju pospolitego) oraz biorących pod opiekę prawosławnych (O dobrach władyckich i cerkiewnych).
-(10 VII) Śmierć
Konstancji Habsburżanki.
-Założenie w Kijowie prawosławnego Kolegium Kijowskiego, tzw. Akademii Mohylańskiej, pierwszej w świecie wyższej szkoły prawosławnej.
1632
-(22 I) Szwedzi zdobywają Wismar i przejmują polską flotę wojenną.
-(11 III-3 IV) Obrady sejmu (pod laską Marcina Żegockiego).
-(30 IV) Śmierć Zygmunta III Wazy w Warszawie.