Władysław IV Waza
(wł. Władysław Zygmunt Waza)
O twarzy pięknej i miłej, o bladoróżowej cerze, świadczącej o prawdziwej skromności; włos jasny, oczy żywe o pogodnym, ale opanowanym spojrzeniu na wszystkie światowości, nos miał długi, postawę zachował jeszcze chłopięcą, kształtne członki; w mowie pełen wdzięku.
Historia Vladislai Poloniae et Sueciae Principis
rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
---|
Zygmunt III Waza | Anna, córka Karola II Habsburga, arcyksięcia austriackiego |
narodziny chrzest śmierć |
---|
9 VI 1595 🕒ok. 15:00 Łobzów k. Krakowa 9 VII 1595 Kraków 20 V 1648🕑02:00 Merecz |
małżeństwa (konkubinaty) |
---|
- ❤ok.1620: Tekla Bzowska, szlachcianka
- ❤1634 - ok.1639: Jadwiga Łuszkowska, mieszczka lwowska
- ⚭ 1637 - 1644: Cecylia Renata, córka Ferdynanda II Habsburga, cesarza rzymskiego
♔ 13 IX 1637 - kolegiata Św. Jana Chrzciciela w Warszawie
- ❤ok.1640 - ?: Szycikowa - Żydówka, mieszczka wileńska
- ❤ok.1640 - ?: Salomonówna - Żydówka, mieszczka grodzieńska
- ❤1644 - 1646: Rozyna Małgorzata von Eckenberg
- ⚭ 1645 - 1648: Ludwika Maria, córka Karola I Gonzagi, księcia de Nevers
♔ 15 VII 1646 - katedra w Krakowie
|
potomstwo (naturalne) ⇒ drzewo genealogiczne |
---|
- Aleksander Kostka-Napierski (ok. 1620 - 18 VII 1651)
- Władysław Konstanty (ok.1635 - 19 III 1698)
- Zygmunt Kazimierz (1 IV 1640 - 9 VIII 1647)
Maria Anna Izabela (8 I 1642 - 7 II 1642)
|
terytorium | poprzednik (pokrewieństwo) | okres panowania | następca (pokrewieństwo) |
---|
Rzeczpospolita | Zygmunt III Waza (ojciec) | 1632 - 1648 (♔ 1633) | Jan II Kazimierz Waza (brat przyrodni) |
|
Rosja | Wasyl IV Szujski | 1610 - 1613 | Michał I Romanow |
1599
-(24 VII) Riksdag sztokholmski detronizuje
Zygmunta.
- Zygmunt odrzuca propozycję przekazania tronu Władysławowi, pod warunkiem jego przyjazdu do Szwecji i wychowania w wierze luterańskiej.
1610
-(27-28 VIII) Stanisław Żółkiewski zawiera (w imieniu
Zygmunta) układ z bojarami moskiewskimi.
- Ogłoszenie Władysława carem rosyjskim.
1612-1613
-Nieudana wyprawa
Zygmunta i Władysława do Moskwy (po koronę carską dla Władysława).
- (2 X 1612) Przybycie do Smoleńska.
- (4 I 1613) Zygmunt odrzuca propozycję (bojarów moskiewskich) przekazania Władysławowi korony carskiej, pod warunkiem jego przejścia na prawosławie, zwrotu Smoleńska oraz potwierdzenia praw.
- (17 II 1613) Powrót do Warszawy.
- (14 III 1613) Michał Romanow zostaje koronowany na cara rosyjskiego.
1615
-(30 XI) Król Hiszpanii, Filip III Habsburg nadaje Władysławowi Order Złotego Runa.
1617
-(4 IV) Władysław zobowiązuje się do zawarcia wieczystego przymierza z Rzeczpospolitą i szeregu ustępstw terytorialnych po objęciu tronu moskiewskiego.
1617-1618
-Wyprawa Władysława w celu objęcia tronu carskiego w Moskwie.
- Zajęcie Dorohobuża (11 X 1617), Wiaźmy (28 X 1617) i Cariewa Zajmiszcza.
- Nieudana próba zdobycia Możajska (8 XII 1617) i Borisowa Gorodiszcza (7 VII 1618).
- (10-11 X 1618) Nieudane próby zdobycia Moskwy.
- (11 XII 1618 albo 3 I 1619) Rozejm w Dywilinie (zawarty na 14 lat).
- Ziemia smoleńska, siewierska i czernichowska pozostają przy Rzeczypospolitej.
1619
-(/13 IV) Objęcie, z nadania ojca, stanowiska administratora nowo zdobytych ziem ruskich.
-(V)
Zygmunt odrzuca propozycję (katolików czeskich) przejęcia korony czeskiej przez Władysława.
1621
-(1 IX-9 X) Władysław bierze udział w obronie Chocimia przed armią turecką.
1623 (albo 1627?)
📖
Śluby, które przed bitwą złożył był, po odniesieniu zwycięstwa, osobiście na tym miejscu wypełnił, zjawiając się i drogi Męki Pańskiej obchodząc. - napis na XIX-wiecznym obrazie Jana Jerzyczka znajdującego się przy ołtarzu głównym w prezbiterium bazyliki w Kalwarii Zebrzydowskiej-Pielgrzymka dziękczynna do Kalwarii Zebrzydowskiej (w związku ze skutecznym powstrzymaniem armii tureckiej pod Chocimiem w roku 1621).
1624-1625
-(17 V 1624-22 V 1625) Wyjazd (pod przybranym nazwiskiem Snopkowski) na zachód i południe Europy, w celu pogłębienia wiedzy wojskowej.
- (19 I 1625) Władysław zostaje obdarowany przez papieża Urbana VIII Mieczem Poświęcanym i Czapką.
1626
-(29 IX-1 X) Władysław bierze udział w bitwie pod Gniewem ze Szwedami (nie uczestniczy jednak w walce).
1628
-(26 II/8 III) Z inicjatywy Władysława wystawiona zostaje
Galatea, pierwsza opera w Rzeczypospolitej.
1629
-(V) Zjazd z Jerzym Wilhelmem Hohenzollernem, księciem pruskim i elektorem brandenburskim.
1631
-Pobyt w kąpieliskach uzdrowiska Cheb (na terenie cesarstwa).
1632
-(30 IV) Śmierć
Zygmunta III.
-(22 VI-17 VII) Sejm konwokacyjny (pod laską Krzysztofa Radziwiłła).
- Innowiercy i dyzunici wysuwają postulaty zagwarantowania pełnej wolności wyznania dla wszystkich stanów.
-(24 IX-15 XI) Sejm elekcyjny (pod laską Jakuba Sobieskiego).
- (8 XI) Elekcja Władysława Wazy.
- (14 XI) Władysław zaprzysięga pacta conventa i artykuły henrykowskie.
-(jesień) Car Michał Romanow zrywa zawieszenie broni.
- (14 XI) Wojska rosyjskie rozpoczynają oblężenie Smoleńska.
1633
-(6 II) Koronacja Władysława Wazy w katedrze wawelskiej.
-(8 II-17 III) Obrady sejmu koronacyjnego (pod laską Mikołaja Ostroroga).
- Kościół prawosławny odzyskuje dawne przywileje i zostaje odtworzona jego hierarchia.
- Władysław podejmuje (nieudaną) próbę utworzenia Kawalerii - religijnego bractwa orderowego i ustanowienia Orderu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny.
-(12 II) Odnowienie przymierza z Habsburgami.
-(VI-VII) Najazd Abazy-paszy (namiestnika Sylistrii, tureckiej prowincji) przy wsparciu tatarskim.
- Stanisław Koniecpolski odnosi zwycięstwa pod Sasowym Rogiem (4 VII) i pod Kamieńcem Podolskim (22 X).
-Utrata Połocka (VII), Wieliża, Uświatu i Ozieryszcza na rzecz Rosji.
-(30 VIII) Władysław przybywa pod oblegany Smoleńsk.
-(22 X) Udana obrona Chocimia przed wojskami tatarsko-turecko-wołoskimi.
1634
-(25-26 II) Kapitulacja wojsk rosyjskich pod Smoleńskiem.
-(18 III-17 V) Nieudane oblężenie Białej
k. Smoleńska.
-(14 VI) Zawarcie układu pokojowego z Rosją w Polanowie.
- Władysław zrzeka się praw do korony carskiej (w zamian otrzymuje od posłów rosyjskich kwotę 20000 rubli).
- Rosja rezygnuje ze swych roszczeń do Inflant i ziem ruskich Wielkiego Księstwa Litewskiego.
- Przekazanie Rosji Sierpiejska (wraz z okręgiem).
-(5 VII) Papież Urban VIII zatwierdza status Kawalerii.
- Wzrost opozycyjnych nastrojów szlachty (pod przywództwem wojewody wileńskiego Krzysztof Radziwiłła).
-(19 VII-1 VIII) Obrady sejmu (pod laską Gedeona Michała Tryzny).
-(19 VIII) Odnowienie traktatu rozejmowego z Turcją.
1635
-(31 I-17 III) Obrady sejmu (pod laską Jerzego Ossolińskiego).
- (III) Władysław tworzy Komisję Okrętów Królewskich.
-(wiosna) Poselstwo rosyjskie wykupuje ciało eks-cara Wasyla Szujskiego (za cenę 10000 rubli).
-(12 IX) Rozejm ze Szwecją w Sztumskiej Wsi (na okres 26 lat).
- Szwedzi zwracają Rzeczypospolitej porty pruskie i rezygnują z kontroli nad komorą celną.
- (31 X) Potwierdzenie układu przez królową szwedzką Krystynę.
-Bunt Kozaków nierejestrowych pod przywództwem Iwana Sulimy.
- (3/4 VIII) Buntownicy zdybywają i niszczą (znajdującą się w budowie) polską twierdzę w Kudaku.
- Iwan Sulima zostaje wydany Stanisławowi Koniecpolskiemu przez starszyznę Kozaków rejestrowych.
- (12 XII) Stracenie Iwana Sulimy w Warszawie.
-(21 XI-9 XII) Sejm nadzwyczajny (pod laską Mikołaja Łopackiego).
1637
-(20 I-4 III) Obrady sejmu (pod laską Kazimierza Leona Sapiehy).
-(10 III) Śmierć księcia pomorskiego, Bogusława XIV.
- Przejęcie Pomorza Zachodniego przez Szwecję.
- Rzeczpospolita uzyskuje ziemię lęborską i bytowską.
-(16 III) Zawarcie
paktu familijnego z Habsburgami.
- Władysław zapewnia Habsburgom prawa do tronu szwedzkiego w razie wygaśnięcia "polskiej" linii Wazów.
- (9 VIII) Małżeństwo per procuram z Cecylią Renatą, córką Ferdynanda II Habsburga, cesarza rzymskiego (zawarte w Wiedniu poprzez Jana Kazimierza i biskupa chełmińskiego Jana Lipskiego).
-(3-18 VI) Sejm nadzwyczajny (pod laską Jana Stanisława Jabłonowskiego).
- Władysław doprowadza do uchwalenia konstytucji Cła morskie pomimo sprzeciwów w izbie poselskiej oraz wśród senatorów.
📖
Jeżelibyście ich [Kozaków - przyp. wł.] dostać nie mogli, abyście Waszmościowie onych na żonach, dzieciach karali i domy ich wniwecz obrócili, gdyż lepszą jest rzecz, żeby pokrzywa w tem miejscu rosła aniżeli żeby się zdrajcy JKM i Rzeczypospolitej tam mnożyli. - fragment uniwersału barskiego hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego-(lato) Wybucha powstanie kozackie na Ukrainie pod wodzą Pawła Pawluka Michnowicza.
- (12 VIII) Paweł Pawluk wydaje (w Kryłowie) odezwę do Kozaków nierejestrowych i chłopstwa, wzywającą do walki z panami i zdrajcami.
- (3 IX) Uniwersał barski Stanisława Koniecpolskiego (wzywający do tępienia rebeliantów oraz ich rodzin).
- (16 XII) Kozacy zostają rozbici pod Kumejkami przez hetmana polnego koronnego Mikołaja Potockiego.
- (24 XII) Kapitulacja buntowników w Borowicy.
-(5 X) Okręty królewskie wpływają do ujścia Wisły i rozpoczynają pobór cła od przepływających statków.
- Nieudana próba założenia komory celnej w porcie w Piławie.
- (8 X) Władze miejskie Gdańska zamykają port i rozpoczynają akcję dyplomatyczną przeciwko poborowi cła.
- (1 XII) Okręty duńskie napadają na polskie statki w ujściu Wisły, zdobywają je i likwidują komorę celną.
1638
-(10 III-1 V) Sejm w Warszawie (pod laską Łukasza z Bnina Opalińskiego).
- Władysław ostatecznie rezygnuje z utworzenia Kawalerii i ustanowienia Orderu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, a także zostaje zmuszony do zaniechania wprowadzenia ceł morskich.
- (19 IV) Wyrok komisji śledczej nakazujący zamknięcie Akademii i drukarni ariańskiej w Rakowie.
- Uchwalenie zakazu przyjmowania i używania cudzoziemskich tytułów (hrabia, książę).
- Ustawa stawiająca Kozaków spoza rejestru na równi z chłopami pańszczyźnianymi.
- Władysław zobowiązuje się do niezwoływania sejmów nadzwyczajnych bez szczególnego powodu.
-(20 III) Wybucha bunt kozacki na Ukrainie pod wodzą Jakuba Ostrzanina, Dymitra Huni i Karpa Skidana.
- (VI) Wojska koronne zwyciężają powstańców pod Żołninem.
- (9 VIII) Kapitulacja buntowników nad rzeką Starzec.
- (10 VIII) Mikołaj Potocki zdobywa obóz kozacki pod Krzemieńczukiem.
- (4 XII) Ugoda w Masłowym Stawie.
- Likwidacja samorządu wojskowego Kozaków.
-(19 IV) Ścięcie Pawła Pawluka Michnowicza w Warszawie.
-(lato-jesień) Władysław (za zgodą sejmu) opuszcza Rzeczpospolitą w celu leczniczym.
- (3 IX-9 X) Pobyt (wraz z żoną Cecylią Renatą) w kąpieliskach uzdrowiska Baden (k. Wiednia).
- (22-23 X) Spotkanie w Mikolowie z cesarzem Ferdynandem III Habsburgiem.
1639
-(I) Zjazd w Grodnie z Jerzym Wilhelmem, elektorem brandenburskim.
-(VII) Nieudana próba najazdu na Inflanty szwedzkie przez oddział Hermana Botha, zwerbowany w celu dokonania prowokacji.
-(4-6 X) Antyprotestanckie rozruchy religijne w Wilnie.
-(5 X-16 XI) Obrady sejmu (pod laską Władysława Kierdeya).
- (16 XI) Sejm po raz pierwszy rozchodzi się bez podjęcia uchwał.
1640
-(25 II) Antyprotestanckie rozruchy religijne w Wilnie.
-(19 IV-1 VI) Obrady sejmu (pod laską Jana Stanisława Jabłonowskiego).
-Najazd tatarski na wschodnie kresy Rzeczypospolitej.
1641
-(20 VIII-4 X) Obrady sejmu (pod laską Bogusława Leszczyńskiego).
- Dopuszczenie zagranicznej szlachty do polskiego szlachectwa możliwe wyłącznie podczas sejmu.
- Zakaz opuszczania kraju przez króla bez zgody sejmu.
-(7 X) Hołd pruski margrabiego brandenburskiego, Fryderyka Wilhelma Hohenzollerna (ostatni hołd pruski).
-(11 X) Władysław zezwala na utworzenie w Akademii Wileńskiej wydziałów medycznego i prawa.
1642
-(11-26 II) Obrady sejmu (pod laską Krzysztofa na Baksztach Zawiszy).
-Władysław sprowadza do Polski Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych (pijarów).
1643
-(1 II-29 III) Obrady sejmu (pod laską Jerzego Lubomirskiego).
1643-1644
-(IX-16 VII) Spór z bratem
Janem Kazimierzem dotyczący jego samowolnego wstąpienia do zakonu jezuitów w klasztorze w Loreto.
1644
-(I) Najazd Tatarów (dowodzonych przez Tuhaj-beja).
- (30 I) Hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski i książę Jeremi Wiśniowiecki rozbijają wojska tatarskie pod Ochmatowem.
-(24 III) Śmierć
Cecylii Renaty Habsburżanki.
-Przekazanie Trubecka (wraz z okręgiem) na rzecz Rosji.
1645
-(13 II-27 III) Obrady sejmu (pod laską Hieronima Radziejowskiego).
-(30 V) Władysław (na mocy układu z cesarzem Ferdynandem III) obejmuje (na 50 lat) księstwo opolskie i raciborskie.
-(28 VIII-21 XI) Katolicko-protestanckie obrady
Colloquium Charitativum w Toruniu (zwołanego z inicjatywy Władysława).
-(5 XI) Małżeństwo
per procuram z
Marią (przyjmuje imię Ludwika), córką Karola I Gonzagi, księcia de Nevers (zawarte w Luwrze poprzez wojewodę poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego i biskupa warmińskiego Wacława Leszczyńskiego).
1646
-(10 III) Ślub z
Ludwiką Marią Gonzaga.
-Władysław próbuje zrealizować swój projekt ataku na Turcję.
- (20 IV) Tajna narada z poselstwem wojska zaporoskiego.
-(25 X-7 XII) Obrady sejmu (pod laską Jana Mikołaja Stankiewicza).
- Odrzucenie projekt ataku na Turcję.
1647
-(2-27 V) Obrady sejmu (pod laską Jana Stanisława Sarbiewskiego).
- Sąd sejmowy nakazuje zamknięcie wszystkich szkół i drukarni ariańskich na terenie Rzeczypospolitej.
-(15 IX) Zawarcie w Moskwie antytatarskiego przymierza obronnego.
-(IX) Wyprawa przeciwko Tatarom.
1648
-(I/III) Kozacy opanowują całe Zaporoże i uzyskują poparcie Tatarów.
-(IV) Wybucha powstanie Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie.
- (29 IV-16 V) Klęska wojsk koronnych (dowodzonych przez Stefana Potockiego) w bitwie pod Żółtymi Wodami (wskutek zdrady Kozaków rejestrowych).
- (19 V) Śmierć Stefana Potockiego (w wyniku odniesionych ran).
-(20 V) Śmierć Władysława IV Wazy w Mereczu.