Bolesław III Rozrzutny (Hojny, Szczodry, Sztylet)
Książę przeto Bolesław, po zawarciu ugody, podczas gdy nie miał przeciwników, żył ciesząc się sławą, wiele dóbr podarował żołnierzom swoim poplecznikom, i rozrzutnie poczynił wiele niepotrzebnych wydatków. Do tego stopnia siebie samego ogołocił, że w końcu zaczął cierpieć biedę, przyjmując na siebie szkody wynikłe z relacji między chrześcijanami i Żydami, czynił zastawy i zaciągał zobowiązania dotyczące ziemi.
Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Henryk V Brzuchaty | Elżbieta, córka Bolesława Pobożnego |
| życie |
|---|
| 23 IX 1291 - 21 IV 1352 (Brzeg) |
| małżeństwa |
|---|
- ⚭ 1303 - 1322: Małgorzata, córka Wacława II czeskiego
- ⚭ 1326 - 1352: Katarzyna, córka Mladena II Šubić, bana chorwackiego
|
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
- Wacław (1310/18 - 2 VI 1364)
Ludwik (1313/21 - 6/23 XII 1398)
Mikołaj (IV 1322)
|
| panowanie |
|---|
1306-1311: Brzeg, Legnica, Wrocław (współrządy)
1306-1308: Kalisz
1308-1311: Opawa
1311-1312: Brzeg
1312-1313, 1338-1339: Brzeg, Legnica
1313-1323: Brzeg, Legnica, Wołów
1323-1338: Brzeg, Legnica, Namysłów
1336/37-1339: Lubin (książę zastawny)
1339-1342: Brzeg, Legnica, Lubin
1342-1352: Brzeg, Lubin |
1296
📖
Opowiada się też o nim [Bolku I], że gdy przeciw niemu jako opiekunowi nieletnich synów [Henryka V] zbuntowało się miasto Wrocław, zgromadził przeciw niemu ogromne wojsko. Gdy [Wrocławianie] dowiedzieli się o tym, przeprowadzili z nim liczne układy i zgodzili się wreszcie, że sami zburzą mury miejskie na przestrzeni 4 prętów. Przez ten wyłom książę wjechał do miasta, do którego wcześniej nie chciał wejść i był przyjęty z czcią, a równocześnie z obawą, albowiem zaprowadził spokój, którego surowo i stanowczo przestrzegał [...] - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(22 II) Śmierć
Henryka V Brzuchatego.
- Bolko Surowy zostaje opiekunem księstwa wrocławskiego i legnickiego.
1301
📖
Po śmierci zaś Bolka, księcia świdnickiego, który był wówczas opiekunem dzieci Henryka Wrocławskiego Piątego, jak to wyżej zostało powiedziane, ponieważ dzieci te były jeszcze młode i jako małoletnie potrzebowały opiekuna, baronowie, wasale, rycerze, mieszkańcy i znaczniejsze osoby tej ziemi razem zgromadzeni wybrali zgodnie na opiekuna chłopców pana Henryka z Wierzbnej, wówczas biskupa wrocławskiego. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(9 XI) Śmierć
Bolka I Surowego.
- Regencję we Wrocławiu i Legnicy obejmuje Henryk z Wierzbna, biskup wrocławski.
1302
📖
Ten to ksiądz biskup był człowiekiem rozrzutnym i z tego względu pozostawiony i złożony w Legnicy przez wspomnianego księcia Bolka skarb, o którym mówią, że sięgał sześćdziesięciu tysięcy marek w złocie i srebrze, stopniowo zaczął się wyczerpywać. Widząc to mieszkańcy tej ziemi, zwoławszy radę postanowili zatroszczyć się dla Bolka, jako starszego, o żonę i o przyjaciół, którzy mogliby bronić chłopców, i swatali jemu panią Małgorzatę, córkę pana Wacława, króla Czech. A gdy ona została połączona węzłem małżeńskim, tenże król Czech, Bolesława mającego piętnaście lat albo niewiele więcej, przyjął do siebie, podczas gdy dwóch innych braci, Henryk i Władysław, pozostało na ich ziemi. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Odsunięcie Henryka z Wierzbna ze stanowiska regenta (z powodu marnotrawstwa).
1303-1305
-(8 I 1303-21 VI 1305) Władzę regencyjną w księstwie wrocławsko-legnickim sprawuje
Wacław II (poprzez swoich starostów).
1306
-(4 VIII) Śmierć
Wacława III czeskiego.
- Bolesław przybiera tytuł Heres Regni Polonie (Dziedzic Królestwa Polskiego) i rozpoczyna walki o dziedzictwo po Przemyślidach.
-Objęcie samodzielnych rządów (formalnie współrządów z braćmi) w księstwie wrocławsko-legnickim.
-Odbicie Kalisza z rąk
Henryka głogowskiego.
1307
-Wojska
Henryka głogowskiego pustoszą księstwo wrocławskie.
1308
-(I/5 II) Utrata Kalisza na rzecz
Henryka głogowskiego.
-Bolesław zdobywa ziemię opawską (na Mikołaju I z Przemyślidów; z tytułu nie wypłaconego posagu żony Małgorzaty).
1311
-(11 VI) Układ z
Janem Luksemburskim w Ołomuńcu (zawarty dzięki mediacji
Bernarda Statecznego).
- Bolesław zwraca ziemię opawską w zamian za 8000 grzywien srebra (sumy posagowej żony Małgorzaty).
📖
Z tego względu uniosło się bardziej serce Bolesława i zaczął folwarki i wsie rozdawać rycerzom, utrzymywać dwory i urządzać tańce, i wiele pieniędzy wydawać rozrzutnie. Dlatego im bardziej skłonny był do czynienia rozdawnictw, tym więcej rycerzy i dostojników zbiegało się do niego. Widząc to bracia, Henryk jak i Władysław, którzy już do doszli do wieku młodzieńczego, nie chcąc dłużej tego zno¬sić, starali się doprowadzić do podziału ziem. I kiedy były już części wynikające z podziału, a pierwszą częścią był Wrocław, drugą częścią była Legnica, a trzecią częścią był Brzeg, to ustalono, że ten, komu przypadnie w udziale księstwo wrocławskie, powinien wypłacić drugiemu, to jest temu, komu przypadnie Brzeg, osiemnaście tysięcy marek, ten zaś, komu przypadnie Legnica, powinien księciu posiadającemu Brzeg wypłacić trzydzieści dwa tysiące marek. Bolesław pragnąc posiadać pieniądze, z własnej woli wziął Brzeg, a Henrykowi przypadł w udziale Wrocław, książę zaś Władysław wziął w posiadanie Legnicę. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(5 X/4 XI) Podział księstwa wrocławsko-legnickiego pomiędzy braćmi.
- Bolesław obejmuje ziemię brzeską i zobowiązuje braci do spłaty sumą 18000 grzywien z księstwa wrocławskiego i 32000 grzywien z księstwa legnickiego.
- Osadzenie Henryka we Wrocławiu, a Władysława w Legnicy.
1312
-Odebranie Legnicy bratu
Władysławowi (z powodu niewywiązania się z zobowiązań finansowych) i wysłanie go do klasztoru pod pretekstem choroby umysłowej.
1312-1317
📖
Wzrastał zatem Bolesław [...] i dochodząc do dwudziestego czwartego roku życia, pragnął zyskać na znaczeniu. Zastanawiając się, w jaki sposób mógłby pomścić uwięzienie i śmierć swego ojca na dzieciach Konrada, księcia głogowskiego, który wówczas już nie żył, rozpoczął wojnę z nimi, a po wielu sporach, starciach wojennych, obfitym krwi rozlewie bardzo wielu ludzi, wreszcie wojska Bolesława pokonały przeciwników w jednej bitwie, przepędzając niektórych z nich tak daleko, że uciekli aż do miasta Wrocławia, a niektórzy nawet schwytani zostali żywi w piwnicach. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Walki z synami
Henryka głogowskiego.
1314
-Odkupienie (za kwotę 32000 grzywien) od brata
Władysława jego praw do księstwa legnickiego.
1321
-(2 XI) Przekazanie na rzecz
Bolesława II opolskiego ziem pomiędzy rzekami Stobrawą i Odrą (bez miejscowości Rybna).
1321-1322
-Bolesław sprawuje namiestnictwo w Czechach (w czasie nieobecności
Jana Luksemburskiego).
1321-1323
📖
Tymczasem zaś Bolesław prowadził wojny przeciwko Konradowi, księciu głogowskiemu i oleśnickiemu, i tak wiele mu szkód wyrządził i pozbawił mienia, że nie miał on nic oprócz konia, na którym jeździł odziany w płaszcz ze lnu. I doszło do tego, że uroczyście zawarto ugodę polegającą na tym, że książę Konrad miał zrezygnować z Namysłowa, z Bierutowa, Kluczborka, Byczyny i Wołczyna; książę Bolesław natomiast przekazał mu Wołów i Lubiąż, które wcześniej należały do Legnicy. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Wyprawy łupieżcze (wspólnie z
Władysławem Łokietkiem i
Bernardem Statecznym) przeciwko
Konradowi.
- (1323) Konrad traci większość ziem księstwa oleśnickiego.
- (10 VIII 1323) Zawarcie traktatu pokojowego z Konradem w Krakowie.
- Konrad przekazuje księstwo namysłowskie Bolesławowi.
- Powrót Wołowa, Lubiąża i Smogorzewa (prawdopodobnie odkupionego od Henryka VI) do władztwa Konrada.
1322
-(7/8 IV) Śmierć Małgorzaty.
📖
Niemczę wraz z jej okręgiem na rzecz jednego Żyda zastawił księciu świdnickiemu Bernhardowi, z którym to Żydem umówił się, że on da jemu osiem tysięcy marek, ze względu na co miasto Niemcza wraz ze swoim okręgiem do dziś jest zastawione. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(22 V)
Bernard Stateczny przekazuje Bolesławowi blisko 100 kg złota, obejmując w zastaw Niemczę.
1326
-Nieudana próba zbrojnego opanowania Wrocławia.
-Małżeństwo z Katarzyną, córką Mladena II Šubić, bana chorwackiego.
1328/1329
📖
Tymczasem powrócił z Mazowsza subdiakon Władysław, książę legnicki, rodzony brat księcia Brzegu, Bolesława, gdzie poślubiwszy dla bogatego posagu niemłodą już siostrę [córkę - przyp. wł.] księcia Mazowsza, Bolesława, czas jakiś przebywał, dopóki nie roztrwonił pieniędzy stanowiących posag, a nawet znienawidził małżonkę. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Powrót na Śląsk brata
Władysława.
1329
📖
Gdy zaś wrócił z Mazowsza książę Władysław, brat księcia Bolesława [...] udał się do króla [czeskiego] i zapewniał, że on będzie prawym panem i dziedzicem Legnicy, a powołując się na jakieś pismo mieszczan legnickich [...] ofiarował królowi na sprzedaż ziemię legnicką. Król, wziąwszy to pismo, pokazał je księciu Bolesławowi. Ten ujrzawszy je, przestraszył się [...] bo król groził, że chce mieć Legnicę i że go zupełnie zniszczy, jeśli mu się nie podda i nie stanie się lennikiem korony czeskiej. Że zaś Bolesław [...] przez swą rozrzutność zbyt był wyczerpany, by mógł się opierać, przeto lękając się, że grozić mu będzie jeszcze większe niebezpieczeństwo, został on poddanym i lennikiem króla czeskiego. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Władysław (legnicki) sprzedaje swoje prawa do Legnicy
Janowi Luksemburskiemu.
- (9 V) Bolesław (wraz z synami) zostaje zmuszony do złożenia (we Wrocławiu) hołdu lennego Janowi Luksemburskiemu.
-Udział w wyprawie
Jana Luksemburskiego na Łużyce.
ok. 1329
-Bracia Bolesław,
Henryk i
Władysław zostają zaliczeni w poczet
braci przyrodnich (
die Halbbrüder) Zakonu Krzyżackiego.
po 1329
📖
Ale z upływem czasu, Władysław żałując tego, że zastawił ziemię legnicką swemu bratu, zaczął łupić tę ziemię i ziemię należącą do Brzegu, a także niszczyć ją pożarami i rabunkami, chcąc odzyskać tę ziemię z powrotem. Ale i Bolesław z drugiej strony stał się tamtego obrońcą. Te przeto wojny tak długo trwały, aż Władysław został schwytany, a doprowadzony do Legnicy zostały mu związane w wieży ręce i nogi na okres pół roku. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Brat
Władysław występuje zbrojnie przeciwko Bolesławowi, w nadziei odzyskania ziemi legnickiej.
- Oddziały Władysława zostają rozbite, a on sam zostaje pojmany i osadzony przez brata na zamku w Legnicy.
📖
W końcu pogodzili się bracia w taki sposób, że Bolesław każdego roku winien pięćset marek wypłacać Władysławowi na jego potrzeby i wydatki, i tak został uwolniony ze swoich więzów. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Uwolnienie brata (po półrocznym okresie uwięzienia), dzięki mediacji
Henryka.
- Bolesław zobowiązuje się do corocznej wypłaty Władysławowi kwoty 500 grzywien, w zamian za rezygnację z roszczenia do Legnicy.
📖
Następnie Władysław, jak się przypuszcza, w tym samym tygodniu popadł w chorobę umysłową i dotknął go w pewnym stopniu obłęd, i dołączył się do pewnego rycerza, który w owym czasie miał gród Hornsberg, położony na jednej górze z drugiej strony Świdnicy. Z tego to grodu powtórnie dopuszczał się rabunków i wyrządzał szkody zebrawszy wokół siebie pewną liczbę rozbójników. I zdarzyło się pewnego razu, że gdy przybył ze stu uzbrojonymi ludźmi na teren położony koło grodu Brzeg, a mianowicie do folwarków Janków w i Wierzbno, gdzie przebywają Gallicy, i chciał łupić wieśniaków tam mieszkających, sami wieśniacy, z jednej i z drugiej wsi się zbiegając, bronili się dzielnie i zmuszając wrogów do ucieczki wzięli do niewoli księcia Władysława wraz z dwudziestoma innymi, i przyprowadzili go do Bolesława, wspomnianego jego brata, i tak trzymany w był w więzach powtórnie przez jeden rok w Legnicy. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-
Władysław przyłącza się do grupy rycerzy-rabusiów (tzw.
raubritterów) stacjonujących na zamku Rogowiec
k. Wałbrzycha (
Hornsberg), skąd prowadzi niszczycielskie najazdy na księstwo legnicko-brzeskie.
- Pojmanie Władysława przez obrońców wsi Janków i Wierzbno w ziemi brzeskiej i odesłanie go do więzienia w Legnicy.
📖
W więzieniu przeto trzymany, na tak ciężką chorobę umysłową cierpiał, że kąsał samego siebie i ludzi, którzy mu posługiwali tak, że nikt nie odważył się do niego zbliżyć. Wszakże w końcu, gdy choroba ta przybrała łagodniejszą formę, uwolniony został z więzów i przejeżdżał przez te tereny w jednym wozie tylko z drugą osobą albo jeszcze z trzecią, błąkając się, żywiąc się czy to u jakiegoś proboszcza, czy to u rycerza, czy to u sołtysa, i nie chciał na stałe przebywać w jakimś mieście aż do kresu dni swoich. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Uwolnienie brata
Władysława (po rocznym okresie uwięzienia).
1333
-Przywilej lokacyjny dla Chojnowa.
1335
-(XI) Uczestnictwo w zjeździe wyszehradzkim.
📖
Tak to chyba, jako kara za grzechy, ziemia i księstwo wrocławskie, przeszły z rąk panów przyrodzonych w obce ręce i tak przepadła wolność książąt polskich. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(24 XI) Śmierć brata
Henryka VI Dobrego.
- Księstwo wrocławskie zostaje przyłączone do Czech.
1336
-Wydzierżawienie cła i landwójtostwa legnickiego.
1336/1337
-Bolesław zostaje ekskomunikowany za nieuiszczenie 200 grzywien długu.
-
Jan ścinawski zastawia Lubin (wraz z okręgiem) Bolesławowi.
1338
-(zima/wiosna) Przekazanie Namysłowa synowi
Wacławowi.
-Wydzierżawienie podatku menniczego z Legnicy.
1339
-Sprzedaż Bierutowa
Konradowi.
-Bolesław wydzierżawia prawa zwierzchnie do Legnicy i Chojnowa (wraz z okręgami) oraz cło z komór celnych w Chojnowie i Chocianowie.
-(/22 VIII) Odkupienie Lubina (wraz z okręgiem) od
Jana Luksemburskiego.
1339/1340
-Bolesław zostaje ekskomunikowany za przywłaszczenie mienia kościelnego.
1341
-(29 IX) Udział w zjeździe monarchów w Poznaniu z okazji ślubu
Kazimierza Wielkiego z
Adelajdą heską.
1342
-Bolesław przekazuje ziemię legnicką synom (
Wacławowi i
Ludwikowi).
-(10 X)
Wacław i
Ludwik składają hołd lenny Karolowi IV Luksemburskiemu.
1342/1343
-Bolesław zastawia Grodków (wraz z okręgiem) biskupstwu wrocławskiemu.
1344
📖
Przecław kupił dla kościoła wrocławskiego od Bolesława, księcia legnickiego i brzeskiego, miasto i zamek Grotków z powiatem [...] - Kronika Janka z Czarnkowa-(19 I) Sprzedaż Grodkowa (wraz z okręgiem) biskupowi Przecławowi z Pogorzeli i kapitule wrocławskiej.
1347
-(2 IX) Uczestnictwo w koronacji Karola IV Luksemburskiego na króla Czech.
1351
-(28 X) Zjazd książąt śląskich i biskupa wrocławskiego z Karolem IV Luksemburskim we Wrocławiu.
- Zawarcie pokoju ziemskiego (landfrydu) obowiązującego na terenie Śląska.
1352
📖
[Bolesław] zawoławszy swych synów, Wacława i Ludwika, prosił, aby, jeśli tylko w jakikolwiek sposób było to możliwe, starali o to, by zniesiona była ekskomunika i interdykt nałożone na niego i na jego tereny. A ponieważ sprawa ta była bardzo trudna, odpowiedzieli oni, że trudno im będzie tego dokonać; wszakże porozumiawszy się między sobą postanowili, że książę Wacław, starszy syn, uda się do Wrocławia, i w swoim imieniu i w imieniu brata obieca, że przywrócą wszystko Kościołowi, w jakim stopniu będzie to możliwe. Gdy on przybył do Wrocławia, porozumiał się z biskupem i kapitułą, za wstawiennictwem niektórych innych osób, w taki sposób, że ekskomunika i interdykt za zgodą wszystkich zostały zdjęte i Bolesław został od nich uwolniony. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(IV) Cofnięcie klątwy z Bolesława (na łożu śmierci; wskutek starań synów).
📖
Przybywając zatem do Brzegu w celu zdjęcia kar księża: Jan, zwany Dobrym, niegdyś dziekan, i Piotr z Gościny, zwany inaczej Kromfolcz, kanonicy wrocławscy, którym udzielono prawa uwolnienia od kar, nad ranem, jeszcze w nocy, uwolnili księcia i, jak było wspomniane, odwołali wyroki. Z tego powodu książę bardzo się uradował i podniósłszy ręce do góry dzięki czynił Bogu, a tej samej nocy przed świtem, mianowicie w piątek przed niedzielą, podczas której wysławiane jest miłosierdzie Boże, a było to dnia dwudziestego pierwszego kwietnia roku tysiąc trzysta pięćdziesiątego drugiego, odszedł z tego świata i pochowany został w kaplicy Najświętszej Panny w klasztorze w Lubiążu, którą to kaplicę sam ufundował i podarował klasztorowi dwie dobre wsie, a mianowicie Olesnę i Golinę w okręgu nymfeńskim. [...]
Po jego zaś śmierci pani Katarzyna, druga jego żona, urodzona w Chorwacji i sprowadzona z Węgier, jako wiano otrzymała Brzeg i Oławę; dwaj zaś jego synowie jacy pozostali przy życiu, Wacław i Ludwik, przez jakiś czas razem władali Legnicą. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(21 IV) Śmierć Bolesława III Rozrzutnego w Brzegu.
- Dzielnica brzesko-oławska zostaje objęta w dożywocie przez księżną-wdowę Katarzynę Šubić.
