władcy zwierzchniPiastowiePrzemysł II

Przemysł II

Był mężem, którego polski naród przez wszystkie następne pokolenia i wieki powinien sławić i wynosić w największych pochwałach jako tego, który ten naród wyniszczony i bezsilny podniósł i uczynił panem sąsiednich krajów. Pierwszy wlał weń żywotność, która miała mu zapewnić powodzenie przez wiele wieków i dał światło za ciemnotę, wolność za niewolę, a smutek zamienił w radość.
Kronika Jana Długosza
rodzice ⇒ drzewo genealogiczne
Przemysł IElżbieta, córka Henryka II Pobożnego
życie
14 X 1257 (Poznań) - 8 II 1296 (Rogoźno)
małżeństwa
  1. 1273 - 1283: Ludgarda, córka Henryka I Pielgrzyma, księcia Meklemburgii, wnuczka Barnima I Dobrego
  2. 1285 - 1289/93: Ryksa, córka Waldemara Birgerssona, króla Szwecji
  3. 1293 - 1296: Małgorzata, córka Albrechta III, margrabiego brandenburskiego
    • 26 VI 1295 - katedra w Gnieźnie
potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne
  1. Ryksa Elżbieta (1 IX 1288 - 19 X 1335)
terytoriumpoprzednikokres panowanianastępca
KrakówHenryk IV Prawy1290 - 1291Wacław II czeski
Królestwo Polskiebrak1295 - 1296 (♔ 1295)brak

1272

-Konflikt z Bolesławem Pobożnym.
📖
Rycerze jego [Przemysła], jako dzielni i odważni [ludzie], bez żadnych narzędzi podeszli pod ten zamek [Strzelce] z gwałtownym ogniem, wkrótce go zajęli i prawie wszystkich wycięli mieczem prócz kilku, których jako jeńców wspomnianego panicza z trudem zdołali rycerze zatrzymać. A gdy wracali do domu i już byli w zamku Wleniu, doniesiono im, że niewielu jest Niemców w zamku Drzeniu, który dzierżyli zająwszy go gwałtem. Już bowiem dojście do bramy tego zamku było zajęte przez pewnych Kaszubów, którzy służąc księciu Bolesławowi [Pobożnemu] podpłynęli łodzią pod ten zamek i podpalili jedną bramę. Gdy ten panicz słyszał i rozważał takie pogłoski, [...] podstąpił pod zamek. A gdy ci rycerze i lud zaczęli przygotowywać sprzęt oblężniczy, Niemcy z tego powodu bojąc się, żeby ich nie spotkało to samo, co przydarzyło się innym w Strzelcach, poprosili o pokój i uzyskawszy go wydali ten zamek temu paniczowi [...], bez żadnej walki i przelewu krwi. - Kronika wielkopolska
-(27 V) Przemysł (przy wsparciu Kaszubów, tj. oddziałów Barnima I szczecińskiego?) wyprawia się przeciwko Brandenburgii.

1273

📖
Roku Pańskiego 1273 szlachetny panicz Przemysł, syn zmarłego księcia Przemysła, wkroczył do Sławii, ziemi księcia Barnima, aby zobaczyć pannę, córkę pewnego księcia imieniem Henryka z Wyszomierza [Wismaru], zrodzoną z córki księcia Barnima (i dlatego książę trzymał ją u siebie ponieważ była mu bliska). A gdy ją ujrzał, spodobała mu się jej osoba. I tamże, w kraju wspomnianego księcia Barnima, w mieście Szczecinie, pojął ją za żonę. - Kronika wielkopolska
-(VII) Małżeństwo z Ludgardą, córką Henryka I Pielgrzyma, księcia Meklemburgii, wnuczką Barnima I szczecińskiego.-(/7 VIII) Bolesław dopuszcza Przemysła do rządów (samodzielnych?) w Poznaniu.
-(22 VIII) Wiec w Szymanowicach.
📖
Bolesław książę Krakowa i Sandomierza, Bolesław książę Polski, Konrad książę Mazowsza, Leszek książę Sieradza, wkroczywszy na ziemie Władysława księcia Opola zniszczyli ją i zupełnie łupiąc i podkładając ogień aż do Opola i do Koźla, i aż po Odrę, i wielu ludzi wytracili tamże. - Rocznik Traski
-(X-XI) Prawdopodobny udział (w orszaku stryja Bolesława) w wyprawie przeciwko Władysławowi opolskiemu.

1273/1276

-(1 X 1273/1276) Konflikt ze stryjem Bolesławem Pobożnym.

1274

📖
Roku pańskiego 1274 Niemcy spalili Poznań. - Spominki poznańskie
-Najazd brandenburski na Wielkopolskę.

1277

📖
[Bolesław Rogatka] upatrzywszy tedy chwilę sposobną do wykonania zamiarów, wysławszy służalców i łotrzyków, we czwartek przed niedzielą "Reminiscere" Wielkiego Postu, dnia osiemnastego lutego, nocą wyciąga z łóżka śpiącego i więzi księcia wrocławskiego Henryka Probusa, nie obawiającego się zupełnie stryjowskiej zasadzki i odpoczywającego spokojnie we dworze i swojej wsi Jelcz. Przewozi więźnia do swego zamku Wleń, wtrąca do ciężkiego więzienia w przekonaniu, że trudami uciążliwego więzienia potrafi skłonić bratanka Henryka do ustąpienia z pewnych zamków, miast i okręgów. - Kronika Jana Długosza
-(18 II) Henryk IV zostaje porwany przez Bolesława Rogatkę i uwięziony na zamku we Wleniu.
📖
[...] książę legnicki Bolesław wsparty przez swoich synów: Henryka, Bolesława i Bernarda, pierwszy wyprowadził swoje wojska i najechawszy zbrojnie ziemię wrocławską, zaczął ją pustoszyć i gnębić grabieżami i pożarami. Wojska wrocławian, które ruszyły przeciw niemu, by zapobiec mszczeniu swoich pól, uderzają na niego na polach między Skorolcem i Procanem i w sobotę, w dzień Św. Jerzego mimo złych wróżb, staczają bitwę. Jedni i drudzy walczyli z wielką zawziętością i okazywali tak wielki zapał do walki, że starcie trwało niemal do wyniszczenia jednej i drugiej strony, gdyż żadna nie chciała ustąpić z pola walki. Toteż Bolesław legnicki, widząc wielką rzeź swoich i przewidując, że w końcu muszą ponieść klęskę, z jednym tylko towarzyszem uciekł z pola walki, żeby się nie dostać w ręce wrocławian. Na koniec jego starszy syn Henryk, pełniąc obowiązki wodza i żołnierza, podjął na nowo walkę, która w wielu miejscach ustała albo osłabła. Okazując upór i wytrwałość pobił na głowę wrocławian i ich wojska posiłkowe [...] Zginęła w tej walce tak niezliczona ilość ludzi, że [rycerze] legniccy, chociaż zwycięscy, nie mogli szydzić ze zwyciężonych, bo krwawo zapłacili za zwycięstwo. W tej bitwie dostaje się do niewoli książę poznański Przemysł oraz wielu podległych mu rycerzy. - Kronika Jana Długosza
-Odwetowa wyprawa Przemysła oraz książąt głogowskich (Henryka III, Konrada II i Przemka) na rzecz porwanego.-(/22 V) Bolesław Rogatka uwalnia Przemysła (prawdopodobnie dzięki wstawiennictwu Bolesława Pobożnego).
-Prawdopodobny udział w zjeździe z królem czeskim Przemysłem Ottokarem II w Opawie.

1278

-(13 I) Zjazd w Pobiedziskach z Bolesławem Pobożnym.
-(24 VIII) Zjazd w Lądzie.

1279

📖
Książę kaliski Bolesław Pobożny, władca wielkiego serca i gorący patriota, dostał gorączki i zasłabł. Kiedy poczuł, że choroba wzmaga się z dnia na dzień, wezwał swego rodzonego bratanka, księcia poznańskiego Przemysła i powierzył mu księstwo kaliskie, żonę Helenę i trzy zrodzone z niej córki: Jadwigę, Elżbietę i Annę. Przyjąwszy na koniec pobożnie wszystkie sakramenty, umiera na zamku kaliskim w piątek siódmego kwietnia. Przewieziono go do Poznania i przy zgodnym z ceremoniałem udziale bratanka, księcia Przemysła pochowano w katedrze, w grobowcu jego ojców. Po jego śmierci następcą w księstwie kaliskim został książę poznański Przemysł, który zdobywszy władzę nad całą Wielkopolską uwolnił spod opieki i wdowę po księciu kaliskim, Bolesławie Pobożnym, i jego córki obdarzywszy je pieniędzmi i dostatnim posagiem. - Kronika Jana Długosza
-(6, 13 lub 14 IV) Śmierć Bolesława Pobożnego.

1280

-Lokacja Rogoźna na prawie magdeburskim.

1281

📖
1280. [...] Tegoż roku książę [wielko]polski Przemysł drugi pojmany został w Sądowlu przez Henryka księcia wrocławskiego. - Rocznik poznański
---
A książę Henryk wrocławski, choć odczuwał głęboki zawód, iż w jego pułapkę wpadło mniej książąt, niż się spodziewał, nie zaniechał jednak wykonania zbrodniczego zamysłu, lecz łamiąc prawo gościnności i prawo narodów, a także prawo boskie i ludzkie, w zbrodniczy sposób sam, osobiście i przy pomocy swoich rycerzy, których spory oddział przywiózł ze sobą, więzi wymienionych książąt wielkopolskiego, legnickiego i głogowskiego pierwszego dnia po ich przybyciu na miejsce zjazdu, i uprowadzonych do Wrocławia zamyka każdego z osobna pod ścisłą strażą i w kajdanach. [...]
Książęta zaś zatrzymani przez Henryka w więzieniu, chcąc się wydostać z długotrwałej, przykrej niewoli, zawierają z nim układ w sprawie swego uwolnienia. Od księcia Wielkopolski Przemysła - choć był jego ciotecznym bratem - wytargowuje i wymusza ziemię rudzką, zwaną teraz wieluńską, twierdząc, że ona mu podlega i do niego należy, bo została niesłusznie zabrana jego przodkom. - Kronika Jana Długosza
-(II) Zjazd książąt w Sądowlu nad Baryczą.-(VIII) Spotkanie z Mściwojem II w Lubiniu.

1282

-Przekazanie kasztelanii kruszwickiej (z Kruszwicą i Radziejowem) Władysławowi Łokietkowi.
📖
Mściwoja zaś [...] Bóg pozbawił prawego następcy z jego rodu, jak gdyby człeka niegodnego, chociaż w innych [rzeczach] był wystarczająco godny. Z tego powodu za swego życia wyznaczył swoim następcą pana Przemysła, księcia Polski [...] - Kronika oliwska
-(15 II) Umowa w Kępnie z Mściwojem II.-(6 VI) Przemysł zezwala na powstanie pierwszego szpitala w Kaliszu.
-(11 VI) Odnowienie lokacji Kalisza na prawie średzkim.

1283

-(2 X) Przemysł ustanawia w Kaliszu sąd wyższy prawa średzkiego dla okręgu sądowego obejmującego Wielkopolskę południową.
📖
[...] zmarła na zamku poznańskim uduszona przez własnych domowników i służbę, księżna Lukerda, żona księcia Wielkopolski Przemysła i córka księcia Kaszubów Mikołaja. Chociaż jej mąż, książę Przemysł, opłakiwał ją i urządził jej uroczysty, książęcy pogrzeb, ponieważ jednak była bezpłodna, podejrzewano go, że z powodu bezpłodności i z pragnienia męskiego potomka i następcy, nasłał pewne osoby dla jej uśmiercenia. - Kronika Jana Długosza
-(ok. 11/14 XII) Śmierć Ludgardy.

1283-1284

-Walki z Henrykiem IV.

1284

-(19 II) Zjazd w Sieradzu z Leszkiem Czarnym.
-(1 VIII) Przemysł zatwierdza wszystkie przywileje Kościoła gnieźnieńskiego i zezwala arcybiskupowi na bicie własnej monety.
-(/13 IX) Wiec wielkopolsko-pomorski w Nakle.
📖
W tym samym roku [1284 - przyp. wł.] zamek kaliski został zdobyty przez Sędziwoja [...], który to zamek przekazał księciu wrocławskiemu Henrykowi IV. Dla jego odzyskania książę wielkopolski Przemysł przybył z wielkim wojskiem, lecz przez zdradę swych rycerzy, walczacych o tę twierdzę, wielu szlachetnych rycerzy utracił. I na tym nie koniec, bowiem i ziemię, za radą wspomnianych baronów, mianowicie zdrajców, księciu wrocławskiemu przekazał w posiadanie Ołobok, i twierdzę w tychże granicach wzniósł w zamian za twierdzę Kalisz zwróconą sobie przez Henryka, księcia wrocławskiego. - Rocznik Traski
-(28 IX/13 X) Spisek rodu Zarembów przeciwko Przemysłowi.

1284/1285

-(8 I 1284/2 II 1285) Przemysł przekazuje Siemomysłowi inowrocławskiemu wschodnią część kasztelanii bydgoskiej (z Bydgoszczą) oraz Pakość.

1285

📖
Tego roku [1285 - przyp. wł.] pojmani zostali Beniamin i Sędziwój. - Rocznik Traski
-Pojmanie wojewody poznańskiego Beniamina i Sędziwoja, pochodzących z roku Zarembów (którzy w poprzednim roku wystąpili przeciwko Przemysłowi).
-(2 II) Wiec książęcy w Poznaniu.
-(15 VIII) Zjazd z Władysławem Łokietkiem i Siemomysłem inowrocławskim w Sulejowie.
📖
W tym samym roku [1285 - przyp. wł.] Przemysł, książę wielkopolski, pojął małżonkę [...], córkę króla Szwecji, imieniem Ryksa, w oktawie Św. Franciszka. - Rocznik Traski
-(11 X) Małżeństwo per procuram z Ryksą, córką Waldemara Birgerssona, króla Szwecji (zawarte w Nyköping przez notariusza poznańskiego Tylona).

1286

-(2 II) Wiec w Poznaniu.

1287

📖
Rycerze wielkopolscy uważając słusznie za największą i oczywistą hańbę to, że książę wrocławski Henryk IV za zwrot grodu Kalisza, który zagarnął swoimi zabiegami, pochlebstwami i obietnicami, naprawdę zaś dzięki zdradzie Sędziwoja, syna wojewody poznańskiego Jana, przejął w posiadanie zamek Ołobok z okręgiem, nie pytając o zezwolenie swego księcia wielkopolskiego Przemysła, wyruszają tam z zebranym wojskiem. Czternastego czerwca zaczynają szturmować gród Ołobok, który na mocy układu musiał na własny koszt wybudować książę Wielkopolski Przemysł i dzięki wielkiej zawziętości i uporowi zdobywają go. Kilku z nich zginęło, a kilku odniosło rany. Po wymordowaniu niektórych rycerzy śląskich, którzy stanowili załogę zamku, pozostałych zakuwają w kajdany i zarówno gród Ołobok, jak i jego okręg, który Henryk IV niesłusznie przyłączył do swego księstwa wrocławskiego, przywracają do dawnego stanu i przyłączają z powrotem do swojej ziemi i księstwa wielkopolskiego. Chociaż książę wrocławski Henryk IV bolał nad tą zdobyczą i przez wysłanych do księcia Wielkopolski Przemysła posłów domagał się oddania zamku Ołoboku z okręgiem, a ponieważ Przemysł odmawiał zwrotu, zaniechał walki w nadziei, że pomści kiedyś swą krzywdę podstępem, nie orężem. - Kronika Jana Długosza
-(14 VI) Wielkopolanie odbijają gród w Ołoboku z rąk Henryka IV.-(23 XI) Zjazd z Mściwojem II i Bogusławem IV szczecińskim w Słupsku.
📖
Nadto w tym samym roku [1287 - przyp. wł.] dnia dwudziestego ósmego grudnia wymieniony książę Wielkopolski Przemysł II w czasie pobytu w Gnieźnie obdarza znacznymi przywilejami biskupa Konrada i jego katedrę lubuską, a dobra tejże katedry lubuskiej położone w jego księstwie uwalnia od wszelkich służebności i powinności prawa polskiego. - Kronika Jana Długosza
-(28 XII) Przemysł nadaje przywilej immunitetowy biskupstwu lubuskiemu.

1287/1288

-(/9 VII 1288) Odzyskanie kasztelanii rudzkiej.

1288

-(13 V) Zjazd w Wyszogrodzie z Mściwojem II.-(16 VII) Zjazd z Leszkiem Czarnym w Krakowie.
-(24-26 VIII) Uczestnictwo w uroczystościach ślubnych Mściwoja II z Sulisławą w Słupsku.

1289

-(23 IV) Zjazd w Brześciu Kujawskim z Władysławem Łokietkiem.

1289/1293

-(1289/19 IV 1293) Śmierć Ryksy.

1290

📖
Gdy we Wrocławiu od dłuższego czasu złożony chorobą zbliżał się [Henryk IV] do bram śmierci, zapisał testamentem księstwo krakowskie Przemysłowi, księciu poznańskiemu [...] - tzw. Rocznik kujawski
---
[...] rozporządzeniem ostatniej woli, ponieważ nie zostawiał żadnego potomka, przeznacza księstwo wrocławskie swemu stryjowi Konradowi [raczej Henrykowi - przyp. wł.] głogowskiemu, a księstwo krakowskie i sandomierskie księciu Wielkopolski Przemysłowi. - Kronika Jana Długosza
-Henryk IV zapisuje (na wypadek śmierci) ziemię krakowską Przemysłowi.
-(23 VI) Śmierć Henryka IV Prawego.-Lokacja Wieliczki na prawie frankońskim (potwierdzenie dokumentu lokacyjnego Henryka IV z roku 1289).
📖
Jakim prawem śmiał sobie przywłaszczyć diadem Polski, który od niepamiętnych czasów znajdował się w Krakowie. - Kronika zbrasławska
-(12 IX) Przemysł opuszcza Kraków i wywozi insygnia koronacyjne.
-(X) Zjazd międzydzielnicowy w Gnieźnie (połączony w synodem polskiej prowincji kościelnej).-(jesień) Zapisanie Henrykowi głogowskiemu całej Wielkopolski, na wypadek bezpotomnej śmierci.

1290/1291

📖
Gdy we Wrocławiu od dłuższego czasu złożony chorobą zbliżał się [Henryk IV] do bram śmierci, zapisał testamentem księstwo krakowskie Przemysłowi, księciu poznańskiemu, którego córkę wcześniej [później - przyp. wł.] poślubił Wacław II, król czeski, który wreszcie do Pragi zaprosił tegoż teścia i jego samego pieniędzmi przechytrzywszy i przekupiwszy, przebiegłością i podstępem spowodował rezygnację, osiągając dla siebie pełnię posiadania [w księstwie krakowskim]. - tzw. Rocznik kujawski
-(15 XI 1290/5 I 1291) Pertrakcje z Wacławem II w Pradze.

1291

📖
1291. Ziemia krakowska została przekazana królowi Czech Wacławowi przez księcia Wielkopolski Przemysła i biskup Bambergu przybył do Krakowa z wojskiem króla Czech. - Rocznik Sędziwoja
-(6 I/7 II) Przemysł rezygnuje z władzy w ziemi krakowskiej.-(1/20 VIII) Zjazd z Mściwojem II i Bogusławem IV szczecińskim w Nakle.

1292

-(29 IX/) Przemysł udaje się na spotkanie z Wacławem II oblegającym w Sieradzu Władysława Łokietka i Kazimierza II łęczyckiego.

1293

-(7-12 I) Zjazd w Kaliszu.-(/23 IV) Małżeństwo z Małgorzatą, córką Albrechta III, margrabiego brandenburskiego.

1294

-(IV) Spotkanie z Mściwojem II w Gnieźnie, przy okazji uroczystości ku czci Św. Wojciecha.
-Rozpoczęcie starań w Rzymie o koronę królewską (?).
-(14-15 VI) Zjazd z Mściwojem II w Słupsku.
-(2/3 X) Przemysł przybywa na Pomorze Gdańskie, na wieść o poważnej chorobie Mściwoja II.
📖
Ostatecznie po śmierci Mściwoja, w roku Pańskim 1295 [1294 - przyp. wł.], 25 grudnia, i po pochowaniu go w Oliwie, wspomniany książę Przemysł przybywając do Gdańska i obejmując księstwo całego Pomorza, zabezpieczył miasto Gdańsk drewnianym obwarowaniem. - Kronika oliwska
-(25 XII) Śmierć Mściwoja II.

1295

📖
Zatem w roku pańskim 1295, w dniu świętych męczenników Jana i Pawła, pan Jakub drugi, arcybiskup, króla Przemysła olejami świętymi namaścił i koronował wraz z jego małżonką w kościele metropolitalnym w Gnieźnie [...] - Rocznik kapituły poznańskiej
-(26 VI) Koronacja Przemysła II w katedrze gnieźnieńskiej.
-(25-28 XII) Spotkanie z Władysławem Łokietkiem w Gnieźnie.

1296

📖
Zatem w roku pańskim 1296, gdy ów król obchodził Zapusty w mieście Rogoźno, Niemcy kierowani zawistnym zapałem, że król ten uzyskał królewskie berło, mianowicie margrabia Otton Długi wraz z innym Ottonem i z margrabią Janem, krewnym wspomnianego króla, wysłali licznych uzbrojonych ludzi, by go potajemnie pojmali. Weszli oni do owego miasta wczesnym rankiem, w dniu Popielca i pojmali go ciężko rannego. Nie wystarczyło im tak okrutne uwięzienie króla, ponieważ nie było dla nich dogodnym prowadzenie go do swej ziemi, umęczyli go strasznie i zadali okrutną śmierć. - Rocznik kapituły poznańskiej
-(8 II) Śmierć Przemysła II w Rogoźnie.
źródła:literatura:ilustracje:
POCZET.COM (treść i kod strony) jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska.
Serwis wpisany został do rejestru dzienników i czasopism prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Katowicach pod poz. Pr 2428.
partnerzy: ApisVideoŻegluga śródlądowaWydawnictwo Avalon
do góry