Janusz (Jan) I Starszy (Stary)
Człowiek przezorny i obrotny, wyznający zasadę, że nigdy nie należy pomijać nadarzającej się okazji.
Kronika Jana Długosza
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Siemowit III Starszy | Eufemia, córka Mikołaja II, księcia opawskiego |
| życie |
|---|
| ok.1346 - 8 XII 1429 (Czersk) |
| małżeństwa |
|---|
- ⚭ 1371/73 - 1422/25: Danuta Anna, córka Kiejstuta, księcia trockiego, siostra Witolda
|
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
- córka (Olga?) (1373/76 - po 8 XII 1401)
- pochodzenie niepewne; imię Olga prawdopodobnie przybrane po zamążpójściu
Janusz (ok.1376/81 - 18 albo 30 X 1422)
Bolesław (ok.1382/83 - 1420/4 V 1424)
Konrad (przed 1400 - pr. 9 XII 1412/13)
|
| panowanie |
|---|
1373/74-1381: Ciechanów, Warszawa, Wizna, Zakroczym
1381-1382, 1383-1390: Ciechanów, Czersk, Liw, Warszawa, Wyszogród, Zakroczym
1382-1383, 1390-1398, 1399-1400: Bielsk, Ciechanów, Czersk, Drohiczyn, Liw, Mielnik, Suraż, Tykocin, Warszawa, Wyszogród, Zakroczym
1398-1399: Bielsk, Ciechanów, Czersk, Drohiczyn, Liw, Mielnik, Płońsk, Suraż, Tykocin, Warszawa, Wyszogród, Zakroczym
1400-1401: Ciechanów, Czersk, Drohiczyn, Liw, Mielnik, Tykocin, Warszawa, Wyszogród, Zakroczym
1401-1401/5: Ciechanów, Czersk, Drohiczyn, Liw, Mielnik, Tykocin, Warszawa, Wizna, Wyszogród, Zakroczym
1401/5-1410, 1411-1425: Ciechanów, Czersk, Drohiczyn, Liw, Mielnik, Tykocin, Warszawa, Wizna, Wyszogród, Zakroczym
1410-1411: Ciechanów, Czersk, Drohiczyn, Liw, Mielnik, Nidzica, Olsztyn, Ostróda, Tykocin, Warszawa, Wizna, Wyszogród, Zakroczym
1425-1429: Ciechanów, Czersk, Liw, Warszawa, Wizna, Wyszogród, Zakroczym |
1371/1373
-(23 XI 1371/1373) Małżeństwo z Danutą Anną, córką Kiejstuta, księcia trockiego.
1373
-Janusz składa hołd lenny
Ludwikowi Andegaweńskiemu.
1373/1374
-(12 V 1373/5 I 1374) Objęcie ziemi ciechanowskiej, warszawskiej, wiskiej i zakroczymskiej z nadania ojca.
1378
-(III)
Siemowit III (wraz z synami Januszem,
Siemowitem i Henrykiem) potwierdza przywileje biskupstwa płockiego.
1379
-(23 IX)
Siemowit III ustanawia nowe zasady podziału władztwa mazowieckiego pomiędzy synów Janusza i
Siemowita, które mają wejść w życie po jego śmierci.
- Wyznaczenie ziemi ciechanowskiej, czerskiej, liwskiej, warszawskiej, wyszogrodzkiej i zakroczymskiej Januszowi.
1381
-(16/17 VI) Śmierć ojca
Siemowita III.
- Janusz obejmuje samodzielne rządy w swojej dzielnicy (Mazowsze Wschodnie).
1382
-(VIII) Wyprawa (wraz z bratem
Siemowitem) na Ruś.
- Zdobycie i splądrowanie Podlasia (Drohiczyna, Mielnika) i okolic Brześcia Litewskiego.
-(2 XII) Janusz (z bratem
Siemowitem) zastawiają w Brodnicy ziemię wiską Zakonowi Krzyżackiemu (za kwotę 7000 grzywien).
1383
📖
W tymże czasie, książęta litewscy, przybywszy z licznym wojskiem, opasali i zaczęli oblegać zamek Drohiczyn, który niedawno przedtem opanowali książęta mazowieccy. Trzymał go natenczas pewien mąż, imieniem Sasin, marszałek księcia mazowieckiego [...] Przez kilka dni mężnie bronił on zamku, aż niejacy Rusini, którzy się z nim znajdowali, podłożyli ogień i zamek podpalili, sami zaś, zeskoczywszy z murów zamkowych, uciekli do wojska litewskiego. Wtedy marszałek, wyszedłszy z zamku z częścią swoich ludzi, dopóty bił się z nieprzyjacielem, aż książęta litewscy zabrali go do niewoli; reszta ludzi w wielkiej liczbie zginęła, niestety, od ognia i miecza. - Kronika Janka z Czarnkowa-(wiosna) Utrata Podlasia na rzecz Litwy.
-(14 IX) Zjazd w Żyrowie z margrabią brandenburskim Zygmuntem Luksemburskim.
- Janusz zobowiązuje się do wobec Zygmunta Luksemburskiego i królowej-wdowy Elżbiety Bośniaczki do respektowania praw Jadwigi (i dostarczenia - w razie potrzeby - 30 kopijników) w zamian za pensję 2400 florenów, wypłacaną corocznie z żup bocheńskich przez okres 10 lat.
-Lokacja Czerska na prawie chełmińskim.
1384
-(jesień) Janusz składa hołd lenny
Jadwidze Andegaweńskiej.
1386-1387
-(jesień 1386-wiosna 1387) Udział w wyprawie chrystianizacyjnej
Władysława Jagiełły na Litwie.
1387
-Janusz składa hołd lenny
Władysławowi Jagielle.
1390
-(II-III) Udział w wyprawie
Władysława Jagiełły przeciwko Witoldowi i Krzyżakom okupującym ziemie litewskie.
- (/20 III) Janusz otrzymuje dożywotnio Podlasie (z Drohiczynem, Mielnikiem, Surażem i Bielskiem) z rąk Władysława Jagiełły.
-(18 III) Papież nominuje biskupem płockim (dzięki staraniom
Siemowita i Janusza) Henryka, przyrodniego brata książąt mazowieckich.
1391
📖
Tymczasem król polski Władysław z zebranym przez siebie wojskiem, które jak wszyscy mniemali ruszyć miało na opanowanie ziemi dobrzyńskiej, zboczywszy niespodzianie pod zamek Olsztyn, dzierżony także przez nieprzyjaciela, Władysława księcia opolskiego, wysłał z innymi oddziałami Spytka z Melsztyna wojewodę krakowskiego, aby obległ inne zamki, jako to Wieluń, Ostrzeszów i Bolesławiec. Dokąd gdy Ziemowit i Janusz książęta mazowieccy z licznym nadciągnęli wojskiem, powiększyli znacznie siły Władysława króla, który już sam przez się dość liczne wiódł zastępy. Chociaż bowiem Władysław książę opolski miał za sobą Ofkę, siostrę rodzoną Ziemowita i Janusza książąt mazowieckich, ci jednakże jako lennicy Królestwa Polskiego przymuszeni byli podnieść oręż przeciw swemu powinowatemu w obronie króla i królestwa. - Kronika Jana Długosza-(IX-X) Prawdopodobny udział u boku
Władysława Jagiełły w wojnie przeciwko
Władysławowi Opolczykowi.
1393/1394
📖
Janusz książę mazowiecki w dzielnicy swego księstwa nad rzeką Narwią zbudował nowy zamek, który nazwał Złotorią. A gdy dla spieszniejszego i dokładniejszego ukończenia dzieła sam osobiście z swojem rycerstwem pilnował robót, żadnej nie spodziewając się napaści, hrabia Rudolf komtur Bałgi i Walrodor komtur Ragnety, nasłani przez Konrada von Jungingen mistrza pruskiego, z znaczną siłą zbrojną napadli znienacka na księcia Janusza i tych którzy pracowali około budowy zamku. Niebawem opanowawszy zamek z drzewa budowany a jeszcze nie ukończony, wszystek gród ogniem zniszczyli; Janusza zaś księcia mazowieckiego wsadziwszy na konia, i związawszy mu nogi pod brzuchem końskim (chociaż książę dopraszał się usilnie, aby mu naznaczono dzień do stawienia się osobistego) wraz z innymi rycerzami ziemi mazowieckiej również skrępowanymi odprowadzili do mistrza pruskiego Konrada. [...]
Król Polski Władysław dowiedziawszy się o pojmaniu Janusza, wyprawił posłów do mistrza Pruskiego z upomnieniem, aby go natychmiast wypuścił na wolność, i z użaleniem się na pogwałcenie zawartego z Polską przymierza. - Kronika Jana Długosza-Uwięzienie Janusza (wizytującego budowę zamku w Złotorii n. Narwią) przez Krzyżaków i osadzenie w Malborku.
- (/1 III 1394) Janusz zostaje uwolniony z niewoli krzyżackiej (dzięki zabiegom Władysława Jagiełły).
1394
-(1-12 III) Pobyt w Krakowie na dworze
Władysława Jagiełły.
1398-1399
-Przejściowe przejęcie ziemi płońskiej (jako zastaw).
1400
-Lokacja Ciechanowa na prawie chełmińskim.
1401
-(VII) Zjazd z wielkim mistrzem krzyżackim, Konradem von Jungingen w Działdowie.
-(30 XII)
Siemowit zastawia (w Błoniu) ziemię wiską wraz z powiatem goniądzkim Januszowi (za sumę 4595 kop groszy praskich) na okres 9 lat.
1403
-Lokacja Różana na prawie chełmińskim.
1404
📖
Komturowie i Krzyżacy pruscy, żadnej nie doznawszy krzywdy ani obrazy, ale samą powodowani dumą i przewrotnością, zdradziecko i po nieprzyjacielsku, bez wszelakich przegróżek dających znać o wojnie, ze znaczną siłą zbrojną najechali ziemię mazowiecką, księstwo Jana czyli Janusza księcia mazowieckiego, czerskiego i warszawskiego, i tegoż Janusza wraz z jego żoną, synami, panami i dworzany [...] porwali i zabrali w niewolę [...] ohydnie powrozami ich powiązawszy, pouprowadzali do swoich miast i zamków, gdzie się najgorzej z nimi obchodzili. Władysław król Polski, spiesznie o tym wypadku zawiadomiony, wysłał natychmiast do mistrza pruskiego Konrada von Jungingen poważne poselstwo, z użaleniem na wyrządzoną sobie i całemu Królestwu Polskiemu zniewagę przez uwięzienie Janusza księcia i jego dworu; i wnet mistrz pruski uwolnił ich z więzów, usprawiedliwiając się królowi, acz chytrze i kłamliwie, że to stało się bez jego wiedzy i zezwolenia. - Kronika Jana Długosza-Janusz zostaje ponownie uwięziony przez Krzyżaków.
-Udział w rokowaniach polsko-krzyżackich w Raciążu (ew. Raciążku).
po 1405
-Janusz przyłącza Tykocin (dotychczasowe władztwo Witolda) do swego księstwa.
1406
-Podniesienie warszawskiego kościoła Św. Jana do rangi kolegiaty.
- Janusz przenosi prebendy kanonicze z kaplicy zamkowej w Czersku do kolegiaty warszawskiej.
- Przeniesienie siedziby książęcej z Czerska do Warszawy.
1408
-Papież Grzegorz XII zabrania (w liście) Januszowi wspierania Litwy w wojnie przeciwko Krzyżakom i utrudniania Zakonowi wypraw na Litwę, Żmudź i Ruś.
1409-1411
-Janusz wspiera
Władysława Jagiełłę w wojnie z Zakonem Krzyżackim.
- (23/24 VIII 1409) Komturzy z Ostródy i Pokarmina najeżdżają na pogranicze mazowieckie.
- Zniszczenie Ciechanowa przez najeźdźców.
- (5-8 X) Bolesław, syn Janusza (wspierany przez wojska litewskie Zygmunta Kiejstutowicza), w odwecie niszczy Działdowo i 14 okolicznych wsi.
- (6 X 1409) Udział wojsk mazowieckich w odbiciu Bydgoszczy z rąk krzyżackich.
- (15 VII 1410) Bitwa pod Grunwaldem.
- (1 II 1411) Układ pokojowy z Krzyżakami w Toruniu.
- Janusz zwraca zamki w Ostródzie, Nidzicy i Olsztynie Zakonowi Krzyżackiemu.
1413
-(4 VI) Zatwierdzenie lokacji Warszawy na prawie chełmińskim.
1414
-(29 VI) Wybucha wojna Polski z Zakonem Krzyżackim (tzw.
wojna głodowa).
- Wysłanie syna Bolesława na wojnę przeciwko Krzyżakom.
- Oblężenie Brodnicy (przy udziale wojsk mazowieckich).
- (7 X) Rozejm w Brodnicy.
1416
-Udział (wraz z biskupem krakowskim Wojciechem Jastrzębcem) w misji dyplomatycznej w Wilnie, na dworze Witolda.
1418
-(15 VI) Lokacja Łomży na prawie chełmińskim.
1420
-Lokacja Nowego Miasta
n. Soną na prawie chełmińskim.
1420/1424
-(1420/4 V 1424) Śmierć syna Bolesława Januszowica.
- (7 I? 1426) Janusz doprowadza do złożenia hołdu przez szlachtę mazowiecką małoletniemu wnukowi Bolesławowi IV.
1421
-Przywilej lokacyjny dla Makowa Mazowieckiego.
1422/1425
-(17 X 1422/20 XII 1425) Śmierć Danuty Anny.
1425
-(28 VI) Lokacja Tykocina na prawie chełmińskim.
-(VII) Zjazd w Łęczycy z
Władysławem Jagiełłą i
Siemowitem.
- Kanclerz Siemowita, Stanisław Pawłowski neguje zależność lenną Mazowsza od Korony.
-Witold odbiera Tykocin Januszowi.
1426
-(12-20 IV) Wizyta
Władysława Jagiełły na Mazowszu.
1427
-(10 X) Przywilej lokacyjny dla miasta Przasnysza (prawo chełmińskie).
1428
-Lokacja Kamieńca (Kamieńczyka) na prawie chełmińskim.
1429
-(8 XII) Śmierć Janusza I Starszego w Czersku.
