Jan (Janusz) IV oświęcimski (gliwicki)
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Kazimierz I oświęcimski | Anna, córka Henryka VIII Młodszego Wróbla |
| życie |
|---|
| 1426/1430 - 28 X 1495/21 II 1497 (Karniów) |
| małżeństwa |
|---|
- ⚭ przed 1466-?: Katarzyna
- ⚭ 1472/83-1495/97: Barbara, córka Mikołaja V, księcia karniowsko-raciborskiego
|
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
- Helena (ok.1478 - ?)
|
| panowanie |
|---|
1433/34-1438, 1440-1445: 1/2 Gliwic, Oświęcim, Toszek, Zator (współrządy)
1438-1440: 1/2 Gliwic, Oświęcim, Toszek (współrządy)
1445-1453(1457): 1/2 Gliwic, Oświęcim
1453(1457)-1466: 1/2 Gliwic
1466-1482: 1/2 Gliwic, Ujazd
1482-1495/97: Ujazd |
1433/1434
📖
[...] Kazimierz książe oświęcimski, syn Przemysława młodszego, zabitego od Chrzana Czecha, w zamku swoim Oświęcimiu życia dokonał i w klasztorze braci zakonu kaznodziejskiego pochowany został. - Kronika Jana Długosza-(22 XII 1433/26 VII 1434) Śmierć
Kazimierza I oświęcimskiego.
- Faktyczną władzę w księstwie oświęcimskim przejmuje brat Wacław (formalnie współrządzi z Janem i Przemysławem).
1437
-(16 X) Spotkanie (w Krakowie) z
Władysławem III.
1438
📖
[Dziersław z Rytwian] we wtorek zapustny przybył pod miasteczko Zator, a przystawiwszy drabiny w nocy, kiedy mieszczanie bynajmniej się nie spodziewali zdrady, miasto opanował, i wszystkich mieszkańców z domów powyrzucał, ich zaś majątki zagrabił. [...]
Ale gdy około środopościa wojsko zaborcy wysłane pod Toszek powracało ze zdobyczą i stanęło noclegiem w powiecie siewierskim przy wsi Wojkowicach, gdzie lud rozwolniony po trudach podróży oddal się był opilstwu, i niepomny, iż się znajdował w nieprzyjacielskiej ziemi, słabą albo raczej żadną nie ubezpieczał się strażą, napadli je w nocy Ślązacy i pobili. Część zginęła pod mieczem, a część dostała się w niewolę. - Kronika Jana Długosza-(II) Najazd Dziersława z Rytwian na księstwo oświęcimskie.
- (25 II) Utrata Zatora.
- Porażka najeźdźców w starciu z siłami Wacława I cieszyńskiego i książąt oświęcimskich pod Wojkowicami Kościelnymi.
-(20 IX-XI)
Władysław III wyprawia się do Czech w celu intronizacji
Kazimierza Jagiellończyka.
- (2 X) Wacław, Przemysław i Jan, pod rygorem utraty Zatora, zobowiązują się (w Toszku) do zachowania rozejmu przez okres roku (do 29 IX 1439) oraz do złożenia hołdu Kazimierzowi po jego koronacji na króla czeskiego, pod warunkiem uzyskania przez niego poparcia innych książąt śląskich.
1440
📖
A lubo król trzymał to miasto [Zator] niejaki czas przez swoich starostów w posiadaniu, później jednak zwrócił je Wacławowi księciu oświęcimskiemu, a wziął od niego zamek Barwałd, przyjąwszy zarazem hołd wierności i przysięgi, tak iż rzeczony zamek Barwałd stał się odtąd własnością królewską, a sam książę wieczystym Królestwa Polskiego lennikiem i hołdownikiem. - Kronika Jana Długosza-(26 X)
Władysław III zwraca Zator książętom oświęcimskim w zamian za zamek w Barwałdzie, obietnicę hołdu i likwidację fortyfikacji obronnych.
1441
-(9 I)
Wacław przyrzeka złożenie hołdu lennego królowi polskiemu (w przeciągu 4 tygodni) w imieniu własnym oraz swych młodszych braci.
1445
-(19 I) Podział księstwa oświęcimskiego (przeprowadzony przez Mikołaja V karniowsko-raciborskiego).
- Jan obejmuje Oświęcim, Kęty, Żywiec i połowę Gliwic, Wacław - Zator i Wadowice, a Przemysław ziemię toszecką.
- Zobowiązanie się Jana i Przemysława do partycypacji w kosztach budowy zamku i umocnień fortyfikacyjnych w Zatorze.
1447
📖
Z Mikołajem i Wacławem książętami raciborskimi i Bolesławem cieszyńskim, tudzież wielu radcami ich księstw, i posłami książąt oświęcimskich, którzy na niedzielę pierwszą postu zjechali do Krakowa, wskutek wzajemnych układów [...] zawarty został pokój wieczysty, na warunkach słusznych i obu stronom dogodnych, wzajemnie stwierdzony i opisany. - Kronika Jana Długosza-(4 II) Układ krakowski między Królestwem Polskim a książętami górnośląskimi (opawsko-raciborskimi, cieszyńskimi i oświęcimskimi).
- Regulacja sporów granicznych oraz sądownictwa złoczyńców.
1448
-(VI-VII) Udział w krakowskich uroczystościach weselnych
Bolesława II cieszyńskiego i Anny, siostrzenicy królowej
Zofii (Sonki) holszańskiej.
1452
-Najazd podkomorzego krakowskiego Piotra Szafrańca na Barwałd (dzierżony przez Włodka ze Skrzynna).
- Oddziały polskie pustoszą pograniczne ziemie Zatorszczyzny.
-(jesień) Jan i
Przemysław toszecki najeżdżają na ziemię krakowską.
- (XII) Odwetowa wyprawa polska na księstwo oświęcimskie.
1453
-(I) Oblężenie Oświęcimia przez wojska polskie.
- (25 I) Jan poddaje Oświęcim Królestwu Polskiemu i zobowiązuje się do złożenia hołdu Kazimierzowi oraz do wypłacenia kwoty 1100 złotych węgierskich.
-(7 VI)
Kazimierz zatwierdza (na zjeździe w Parczewie) układ pokojowy z Janem.
- Zobowiązanie Jana do wypłacenia królowi kwoty 1800 złotych węgierskich.
📖
[...] Janusz książę oświęcimski, upatrzywszy porę sposobną, kiedy panowie koronni w różne się strony porozjeżdżali, zgromadził dość spory zastęp i obległ zamek Oświęcim, w którym stał podówczas z załogą królewską Jan Kuropatwa podkokomorzy lubelski, zamieniwszy klasztor zakonu kaznodziejskiego na warownię. Ale odparty z hańbą i znaczną stratą, naprawił stary i zrujnowany zamek, od ojca jego Wołkiem zwany, i swoją osadził załogą: skąd nie tylko ziemię oświęcimską, ale i pogranicza Królestwa Polskiego najeżdżał i plądrował. - Kronika Jana Długosza-(4/27 X) Nieudany najazd na Oświęcim.
- Jan wycofuje się do zamku Wołek.
1454
📖
Osaczyli zamek Wołek i przez kilka miesięcy trzymali w oblężeniu znakomici panowie i rycerze młodzi [...] Mógł ten zamek z łatwością i w kilku dniach być zdobyty, ale nie dołożono żadnej ku temu usilności i wódz wyprawy wojewoda krakowski nie chciał z narażeniem na niebezpieczeństwo tylu znakomitych młodzieńców szturmować do zamku wielce obronnego swoim położeniem. Poczęto więc w czasie oblężenia czynić układy o pokój i przyszło nareszcie do zgody: Polacy bowiem osądzili, że nawet po zdobyciu zamku nie godziłoby się księcia Janusza przemocą wyzuwać z jego ojczystej dziedziny. Dano więc według umowy Januszowi księciu oświęcimskiemu dwadzieścia tysięcy szerokich groszy za ziemię oświęcimską, a on odstąpił jej na zawsze Królestwu Polskiemu, aby wróciła do swojej całości, od której była odpadła. - Kronika Jana Długosza-(I) Atak wojsk polskich na Wołek.
- Jan rezygnuje z księstwa oświęcimskiego (zgadza się na jego sprzedaż Koronie Polskiej) i poddaje się Kazimierzowi.
-(9-10 II) Uczestnictwo w uroczystościach ślubnych
Kazimierza Jagiellończyka i
Elżbiety Habsburżanki w Krakowie.
- (15 II) Jan wstępuje na służbę Związku Pruskiego i udaje się do Prus (na czele oddziału 250 jeźdźców).
-(19 III) Stany Oświęcimia i Kęt składają hołd
Kazimierzowi.
1456
📖
Wielu nadto królewskich rycerzy zaciężnych, a zwłaszcza dwaj książęta oświęcimscy, Janusz i Przemysław, i Jan Kolda, nie mogąc dłużej ścierpieć zwłoki w wypłacie należnego im żołdu, obóz porzucili. - Kronika Jana Długosza-Powrót z Prus (do Gliwic?) wobec nieotrzymania należnego żołdu.
-(11 X) Układ z
Kazimierzem w sprawie warunków sprzedaży ziemi oświęcimskiej Koronie Polskiej.
1457
-(21 II)
Kazimierz odkupuje księstwo oświęcimskie od Jana (za cenę 50000 grzywien).
-(V) Jan bierze udział w uroczystej wizycie
Kazimierza Jagiellończyka w Gdańsku.
1457-1458
-Nieopłaceni najemnicy z Prus zajmują Górę Żebraczy, Myślenice i Górę Wapienną, skąd przeprowadzają napady na ziemię oświęcimską, zatorską, siewierską, sławkowską, chrzanowską i krakowską.
- (VI 1457) Jan przyłącza się do zbuntowanych zaciężnych.
- (VIII-IX 1457) Nieudane próby pokonania buntowników pod Wołkiem i Myślenicami przez małopolskie pospolite ruszenie.
- Buntownicy wycofują się z Myślenic.
- (15 X 1457) Zdobycie i spalenie Kłobucka przez Jana.
- (zima 1457/58) Nieudana próba ponownego opanowania Myślenic przez buntowników.
- (25 I 1458) Porozumienie zawarte w Bytomiu dzięki mediacji Przemysława toszeckiego.
- Kazimierz zobowiązuje się do wypłaty zaciężnym (i Janowi) zaległego żołdu, w łącznej kwocie 35000 złotych węgierskich (ratami i częściowo w towarach).
- (26 V 1458) Jan zatwierdza (w Bytomiu) porozumienie z Kazimierzem.
1460
📖
Dnia dwudziestego dziewiątego maja, Bolesław książę opolski, [...] zmarł w Głogowie Małym i w kościele kolegiackim głogóweckim [...] pochowany został. [...] Nastąpił po nim na stolicę księstwa brat jego rodzony Mikołaj, mąż skromny i uczciwy. Ale zaraz doznał napaści od Janusza, niegdyś księcia oświęcimskiego, który rościł sobie, acz niesłusznie, prawo do księstwa opolskiego po swojej babce. Zapłaciwszy dopiero tysiąc czerwonych złotych, stosownie do wyroku sądu polubownego, odzyskał pokój, ale z wielką szkodą, spalił mu bowiem nieprzyjaciel przeszło dwieście wiosek. - Kronika Jana Długosza-(29 V) Śmierć
Bolesława V Wołoszka.
1461
-(9 VI) Jan uzyskuje od
Kazimierza zapłatę za pozostawioną w Oświęcimiu broń i działa (układ zawarto dzięki pośrednictwu
Przemysława II cieszyńskiego i
Konrada IX Czarnego).
1465
📖
[...] dnia szesnastego maja, w kościele krakowskim ochrzczona przez Jana krakowskiego i Jakuba włocławskiego, biskupów, w obecności książąt, Przemysława cieszyńskiego, Janusza raciborskiego, Przemka toszeckiego, Wacława zatorskiego, Janusza gliwickiego i Jana rybnickiego, nazwana została Elżbietą. - Kronika Jana Długosza-(16 V) Udział w krakowskich uroczystościach chrzcielnych Elżbiety, córki
Kazimierza IV Jagiellończyka.
przed 1466
-(/30 XII 1465) Małżeństwo z Katarzyną.
1466
-Jan otrzymuje Ujazd (wraz z okręgiem) od brata
Przemysława toszeckiego.
1469-1471
-Walki z Wacławem III, księciem rybnickim.
1471
📖
We czwartek, dnia dwudziestego piątego lipca, Władysław, nowo obrany król czeski, wyjechawszy z Krakowa, puścił się w podróż do Czech. [...] Byli w orszaku Władysława trzej biskupi, Mikołaj Kamieniecki, Wincenty Chełmiński i Paweł Laodycejski, sześciu książąt śląskich, jako to, Przemysław Toszecki, Wacław Rybnicki, Jan Raciborski, Kazimierz Cieszyński, Jan Gliwicki i Jan Zatorski [...] - Kronika Jana Długosza-(25 VII-VIII/IX) Jan (wraz z bratem
Przemysławem) bierze udział w wyprawie królewicza polskiego Władysława Jagiellończyka, w celu objęcia tronu czeskiego.
- (22 VIII) Koronacja królewska Władysława w Pradze.
- Pogorszenie stosunków z królem węgierskim Maciejem Korwinem, kontrkandydatem Jagiellończyka do tronu czeskiego.
1472/1483
-(25 VII 1472/9 X 1483) Małżeństwo z Barbarą, córką Mikołaja V, księcia karniowsko-raciborskiego.
1474
-(26 IX) Wojska
Kazimierza i Władysława Jagiellończyka wkraczają na Śląsk.
- (8 XII) Rozejm z Węgrami (Jan prawdopodobnie występuje po stronie Władysława Jagiellończyka jako dux Iohannes in Satur).
1475
📖
[Maciej Korwin] z Raciborza wyjechał do Moraw, to jest do Ołomuńca i Brna, zabrawszy ze sobą Janusza księcia gliwickiego, który gdy się na owym zjeździe pokazał, zelżywszy go nazwiskami łotra i złodzieja, kazał go porwać i wtrącić do więzienia, z tym oświadczeniem, że wtedy go chyba uwolni, jeśli mu Gliwic ustąpi. Ale gdy przyprowadzony w kajdanach do Gliwic, Janusz kazał je wydać królowi, odpowiedzieli z murów jego żołnierze, "że rozkazów księcia nie usłuchają aż wtedy gdy będzie wolny". Król zawiedziony w swej nadziei, wtrącił go do cięższego jeszcze więzienia. [...] Nie wprzódy jednak Janusza księcia gliwickiego z więzów uwolnił, aż gdy mu swojej połowy Gliwic odstąpił. To jednak odstąpienie nie wiele księciu pomogło, powtórnie bowiem pojmanego trzymał król przez kilka lat w więzieniu. - Kronika Jana Długosza-(27 II) Zjazd z Maciejem Korwinem w Raciborzu.
- Jan zostaje aresztowany i uwięziony.
- Odzyskanie wolności po zobowiązaniu się do ustąpienia z połowy Gliwic.
- Maciej Korwin ponownie więzi Jana.
ok. 1477
-Odzyskanie wolności.
1479
-(VI) Jan (wraz z bratem
Przemysławem) bierze udział w zjeździe pokojowym Władysława Jagiellończyka z Maciejem Korwinem w w Ołomuńcu.
-(12 VIII) Złożenie (w Ołomuńcu) hołdu lennego Maciejowi Korwinowi.
1482
-Sprzedaż połowy Gliwic staroście Janowi Bielikowi z Kornic.
1484
-(XII) Śmierć brata
Przemysława toszeckiego.
- Maciej Korwin bezprawnie zajmuje ziemię toszecką i przekazuje swemu synowi, Janowi Korwinowi.
1495/1497
-(28 X 1495/21 II 1497) Śmierć Jana IV oświęcimskiego w Karniowie.
